སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་བཤད་སྲོལ་ལ། སྟོན་པ་སངས་རྒྱས་མྱ་ངན་ལས་འདས་ཁར་སྒྲ་གཅན་འཛིན་ལ་སོགས་པའི་དགྲ་བཅོམ་པ་བཅུ་དྲག ༼ ༡. གནས་བརྟན་ཡན་ལག་འབྱུང་། ༢. མ་ཕམ་པ། ༣. ནགས་ན་གནས། ༤. དུས་ལྡན། ༥. རྡོ་རྗེ་མོའི་བུ། ༦. བཟང་བོ། ༧. གསེར་བེའུ། ༨. བྷ་ར་དྷྭ་ཛ་གསེར་ཅན།
རྒྱལ་བསྟན་གསལ་མཛད་ཉིན་མོ་བྱེད་པའི་མགོན། །མངའ་མཛད་སྟོབས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་བསྒྱུར་བའི་རྒྱལ། །སྡེ་བཞིའི་དགེ་བཅུའི་མཚན་མ་རྒྱས་པའི་དཔལ། །ས་སྐྱོང་ཆོས་རྒྱལ་རིམ་བྱོན་ཞབས་པད་འདུད། །དེ་ཡང་ས་ཆེན་པོ་འདིར་འགྲན་པའི་ཟླ་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་བ་བདེ་བར་གཤེགས་པའི་གསུང་རབ་དྲི་མ་མེད་པ
ཀ་བ་སྦྲུལ་མགོ་ཅན། ལྷ་ས་གཙུག་ལག་ཁང་གི་ཁྱམས་ར་ནང་མའི་མཐའ་བསྐོར་གྱི་ཀ་ཐུང་རྟགས་ཅན་བཞིའི་གྲས་ཤིག་སྟེ། 《བཀའ་ཆེམས་བཀའ་ཁོལ་མ་》དང་《ཆོས་འབྱུང་མེ་ཏོག་སྙིང་པོ》 《མཁས་པའི་དགའ་སྟོན་》སོགས་ལོ་རྒྱུས་མང་པོར་རྒྱལ་པོ་སྲུང་བཙན་སྒམ་པོས་ཀ་བ་འདི་དང་ཉེ་བའི་སར་གཙུག་ལག་ཁང་འདི་མི་དང
གསང་སྔགས་སྔ་འགྱུར་རིག་འཛིན་དམ་པ་སྐྱེས་མཆོག་ཅིག་སྟེ་མཚན་ཡོངས་གྲགས་སུ་ཀ་ཐོག་རིག་འཛིན་ཆེན་པོར་ཞུ་ཞིང་། མཚན་གཞན་ལ་ཚེ་དབང་ནོར་བུ་ཞེས་ཀྱང་འབོད། རབ་བྱུང་བཅུ་གཉིས་པའི་ས་སྟག་ལོ་༼1698༽ལོར། མདོ་སྨད་ས་ངན་གསོ་བ་ཞེས་པའི་གྲོང་དུ་ཡབ་རྔུ་བ་ཨ་ཏི་མགོན་པོའམ་ཇོ་བོ་སྐྱབས་དང་།
སྔོན་འཇུག་ཕོ་ཡིག་ཐོབ་པའི་ལས་ཚིག་ཡིན་ན་དུས་འདས་པ་ཁོ་ན་སྟོན་པས་ཨེ་ཁྱབ། མ་ཁྱབ་སྟེ།བསྒྲུབ་པར་བྱ།བསྒྱུར་བར་བྱ་ལྟ་བུ་དེ་དེ་ཡིན་པ་གང་ཞིགཁྱོད་དུས་འདས་པ་སྟོན་པའི་ལས་ཚིག་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ།ཁྱོད་དུས་མ་འོངས་པ་སྟོན་པའི་ལས་ཚིག་ཁོ་ན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ།།
ཨ་མེ་རི་ཁའི་ཞིབ་འཇུག་ཚོགས་ཆུང་ཞིག་གིས་རྒས་ནད་རང་བཞིན་གྱི་འོན་ནད་ཕོགས་པའི་ནད་དཔེ56ལ་ཞིབ་འཇུག་རྟོག་ཞིབ་བྱས་པ་ན། ཁོ་ཚོས་ཁྲག་དྭངས་གཱེ་སྙོམས་ཐང་རྒྱུན་ལྡན་གྱི་ཚད་ལས་མངོན་གསལ་དམའ་བར་ཤེས། དེ་ནི་ལུས་ཕུང་ནང་འཚོ་རྒྱུDམ་འདང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན།
འཕྲུལ་སྒུལ་འཁོར་ལོར་འགྱུར་ལྡོག་ཐོ་འགོད་ཀྱི་རེ་བ་ཞུ་ན་དཔང་ཡིག་དང་བདེན་རྟགས་འདི་དག་འདོན་སྤྲོད་བྱེད་དགོས་པ་སྟེ།1.འཕྲུལ་སྒུལ་འཁོར་ལོའི་བདག་པོའི་ཐོབ་ཐང་དཔང་ཡིག 2.འཕྲུལ་སྒུལ་འཁོར་ལོ་ཐོ་བཀོད་དཔང་ཡིག 3.འཕྲུལ་སྒུལ་འཁོར་ལོའི་འཁོར་བགྲོད་ཡིག་རྟགས། འཕྲུལ་སྒུལ་འཁོར་ལོའ
ཉེ་ཆར། རྒྱལ་ཡོངས་ས་གནས་ཁག་གི་སྒྲིག་བཤེར་ལྟ་ཞིབ་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཏང་ཡོན་ལས་བྱེད་པ་ཁག་ཅིག་གིས“ཞོར་ལས”བསྒྲུབས་ནས་ཁེ་ཕན་དོན་དུ་གཉེར་བའི་དཔེ་མཚོན་གྱོད་དཔེ་སྐོར་ཞིག་ཞིབ་བཤེར་ཐག་གཅོད་ནན་མོ་བྱས་འདུག གསེད་བཀྲོལ་བྱེད་སྐབས་ཏང་ཡོན་ལས་བྱེད་པ་ཁག་ཅིག་གི་སྒྲིག་ཁྲིམས་དང་བཅའ་
ཉེ་ཆར།《ཨ་མེ་རི་ཁའི་གསར་འགྱུར་དང་འཛམ་གླིང་གི་གནས་འཕྲིན》དྲ་ཚིགས་སྟེང་ཀླད་པའི་རྒས་ཚད་ཇེ་དལ་དུ་གཏོང་བའི་ཐབས་ལམ་སྟབས་བདེ་འགའ་སྤྱི་སྡོམ་བྱས་ཡོད།
རྒྱུན་དུ་སོ་ལེགས་པར་བཀྲུས་ཏེ།ཁ་སྦུག་གི་གཙང་སྦྲར་དོ་སྣང་ལེགས་པོ་བྱས་ན།སོ་འབུ་བཀག་ནས་བལྡད་པའི་བྱེད་ནུས་དང་ཕོ་རྒྱུའི་བྱེད་ནུས་ཇེ་ལེགས་སུ་གཏོང་བར་མ་ཟད།རྒན་པའི་ཧོན་ལོག་ནད་འགོག་ཐུབ།
དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་བྱ་མདོ་ཀླུ་བྱམས་རྒྱལ་ལགས་ནི་སྤྱི་ལོ༡༩༦༦ལོའི་ཟླ༩བར་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ཀོས་ནན་རྫོང་བྱ་མདོ་ཡུལ་ཚོར་སྐྱེས། ད་ལྟ་མཚོ་སྔོན་སློབ་ཆེན་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་སློབ་གླིང་གི་གླིང་གཙོ་དང་། འབུམ་རམས་པའི་མཛུབ་སྟོན་སློབ་དཔོན། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི༼ ཁྲི་མིའི་འཆར་འགོད ༽
མིག་སྐམ་པ་ནི་མིག་ཆུའི་ཟགས་ཐོན་མི་འདང་བ་དང་།མཆི་ཆུ་རླངས་འགྱུར་དྲགས་པ།མིག་ཆུའི་གྲུབ་ཆ་རྒྱུན་ལྡན་མིན་པ་སོགས་ཀྱིས་བསླངས་པའི་མིག་སྐྱིའི་བརྟན་བརླིང་ཚད་ཇེ་དམའ་རུ་སོང་སྟེ་མིག་མི་བདེ་བ་དང་ནད་འགྱུར་བྱུང་པ་རེད། མིག་སྐམ་པའི་ནད་ཀྱི་དཔེ་མཚོན་ནད་རྟགས་ནི་མིག་སྐམ་རིད་དང་།
ཨ་རིའི་ཞིབ་འཇུག་གསར་བ་ཞིག་ལས་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བར། ཨེ་ཙི་ནད་ནད་དུག་འགོས་པའི་བྱིས་པ་དེ་བཙས་རྗེས་ཀྱི་དུས་ཚོད་འགའ་ནས་ཉིན་འགའ་འགོར་རྗེས་སྨན་བཅོས་དང་ལེན་བྱས་ན། སྔར་ལས་ལྷག་པའི་སྒོ་ནས་ཁོ་ཚོའི་རིམས་འགོག་མ་ལག་གི་བྱེད་ནུས་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་ཐུབ།
ནད་པ་མང་པོས་“སོ་གསབ་བཅོས་བྱས་རྗེས་ད་དུང་ན་ཟུག་སྐྱེ་བཞིན་འདུག་”ཅེས་བཤད་ཀྱིན་ཡོད་ལ། དེ་ནི་སྨན་པས་གསབ་བཅོས་བྱས་པ་མ་བཟང་བ་མིན་པར། སོ་རྐང་ཚ་ནད་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་སྲིད། ཀྲུང་གོ་གསོ་རིག་སློབ་ཆེན་མཁའ་འགྲུལ་སྤྱི་ཁྱབ་སྨན་ཁང་ཁ་སྦུག་ཕྱི་ནད་ཚན་ཁག་གི་ཀྲུའུ་རེན་ཀྲའོ་ཆང
བཤང་འགག་ཞེས་པ་ནི་རྩ་བཤང་བའི་ཐེངས་གྲངས་ཇེ་ཉུང་དུ་འགྲོ་བ་དང་ཆབས་ཅིག་རྩ་བཤང་རྒྱུ་དཀའ་བ་དང་རྩ་སྐམ་པ་སོགས་ལ་ཟེར། རྒྱུན་ལྡན་དུ་མི་ཞིག་གིས་ཉིན་རེར་རྩ་གཏོང་ཐེངས་1ནས2དང་།ཡང་ན་ཉིན་1ནས2ལ་བཤང་བ་ཐེངས་གཅིག་གཏོང་བ་རེད།བཤང་འགག་ནད་པས་གཟའ་འཁོར་རེར་རྩ་གཏོང་ཐེངས་3ལས་ཉུང་བར་མ
འབྲི་ཆུ་ནི་འཛམ་གླིང་གི་ཆུ་རྒྱུན་གསུམ་པ་དང་ཨ་ཤེ་ཡའི་ཆུ་རྒྱུན་དང་པོ་དེ་ཡིན། “འཛམ་གླིང་གི་ཡང་རྩེ”སྟེ་མཚོ་བོད་ས་མཐོའི་གདང་ལའི་སྐུ་ལ་མདའ་མདོང་རི་བོའི་ལྷོ་ནུབ་ཕྱོགས་ནས་བབས་ཤིང་། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་དང་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས། སི་ཁྲོན། ཡུན་ནན། ཁྲུང་ཆིང་། ཧུའུ་པེ། ཧུའ
སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་བྱང་བུ་ནི་མི་རྣམས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཁྲོད་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་ལག་ཁྱེར་ཞིག་ཡིན། འོན་ཀྱང་གཤམ་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་འགན་སྲུང་བྱང་བུ་དང་འབྲེལ་བའི་གསང་བ་ཆུང་ཆུང་འདི་དག་ཁྱོད་ཀྱིས་དངོས་ནས་ཤེས་སམ།
གཉིད་ལོག་པའི་སྐབས་སུ། ལུས་སུ་སྐྱེ་འཕེལ་སྐུལ་རྩི་ཟགས་ཐོན་བྱས་པའི་ཚད་ནི་ཉིན་དཀར་གྱི་ལྡབ3ཡིན་པས། བྱིས་པའི་ལུས་ཕུང་གི་འཚར་སྐྱེ་ལ་ཕན་པ་ཆེན་པོ་ཡོད། དེའི་ཕྱིར། བྱིས་པའི་གཉིད་ཁུག་པའི་སྤུས་ཚད་ཀྱིས་བྱིས་པའི་མ་འོངས་པའི་གཟུགས་པོའི་རིང་ཚད་ལ་ཐད་ཀར་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པ་དང་
མངལ་སྦྲུམ་པའི་སྐབས་སུ་ཁྱིམ་ལས་གཉེར་ན་བཟང་ཆ་ཡོད་དམ།བུད་མེད་ཚོར་མངལ་སྦྲུམ་པའི་སྐབས་སུ་ཁྱིམ་ལས་གཉེར་ན་ཁོག་གི་བྱིས་པ་བདེ་ཐང་ཡོང་མིན་ཐད་མི་མང་པོ་ཞིག་ཐེ་ཚོམ་སྐྱེས་བཞིན་ཡོད། ཁྱིམ་ལས་ཉུང་ངུའི་རིགས་གཉེར་ན་མངལ་གནས་བྱིས་པའི་བདེ་ཐང་ལ་བཟང་ཆ་ཡོད་པ་རེད། ཁྱིམ་དུ་ལས་ཀ
བུད་མེད་རྣམས་ལ་མཚོན་ན།ཁྱོད་རྒས་འདུག་ཅེས་པའི་སྐད་ཆ་དེ་ནི་ཧ་ཅང་འཇིགས་སུ་རུང་བ་ཞིག་རེད།བུད་མེད་ཁ་ཤས་ཤིག་ལོ་སུམ་ཅུའི་ནང་དུ་ཡོད་ནའང་།བལྟས་ཚོད་ཀྱིས་རྒན་མོ་ཞིག་དང་མཚུངས་ཤིང་།བུད་མེད་ཁ་ཤས་ཤིག་ལོ་ལྔ་བཅུར་བུད་ནའང་། བལྟས་ཚོད་ཀྱིས་གསར་མོ་ཞིག་དང་མཚུངས་པས།ན་ཆུང་གཞོན་ན
བོད་ཡིག་ཐ་སྙད་བཀས་བཅས་སྤྱི་བསྒྲགས།(འདོན་ཐེངས་༩༩པ།) བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་བོད་ཡིག་ཐ་སྙད་བཀས་བཅད་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་བོད་ཡིག་ཆ་སྙད་བཀས་བཅད་སྤྱི་བསྒྲགས།
水果 སིལ་ཏོག ཤིང་ཏོག橘子 ཚ་ལུ་མ།石榴 སེ་འབྲུ།苹果 བིམ་པ། ཀུ་ཤུ梨 ལི། ཆང་བ་ལི།木瓜 སེ་ཡབ།甜橙 རྒྱ་སིལ།香瓜 ཀུབ་མངར།桃子 ཁམ་བུ།香蕉 ངང་ལག སྐྱེ་སྟོང་།柠檬 ལེ་མོན།西瓜 ཆུ་ཀུ་བ། ཆུ་ཀུབ།葫芦 ཀ་པེད།枸杞 འཕང་འབྲས།葡萄 རྒུན་འབྲུམ།桂圆 འབྲུག་མིག柚子 སྐྱུར་རྩི་ཆེན་པོ།樱桃 སེའུ།草莓 འབྲི་སེའུ། ས་སེའུ།
狼 སྤྱང་ཀི 獾 གྲུམ་པ། 灵猫 རྩི་ཞིམ། 金钱豹 གཟིག་དོང་ཙེ་མ། 北极狐 བྱང་སྣེའི་ཝ། 猞猁 གཡི། 小熊猫 བྱི་ལ་དོམ། 跳鼠 མཆོང་བྱི། 黄鼠狼 སྲེ་མོང་། 花鼠 བྱི་ཁྲ།
鸟类 འདབ་ཆགས 杜鹃鸟 ཁུ་བྱུག 画眉 འཇོལ་མོ། 百灵鸟 ཅོ་ཀ 鸽 ཕུག་རོན། 斑鸠 ཕུ་དིག 柳莺 ལྕང་བྱེའུ་མཐེ་བོང་། 麻雀 མཆིལ་བ། ཁང་བྱེའུ། 黄鹂 བྱེའུ་སེར། ཐུར་བརྗོད་མ། 海鸥 ཆུ་སྐྱར། མཚོ་སྐྱར། 企鹅 བྱ་ཁྱེའུ། 锦鸡 གསེར་མོ།
矿物 གཏེར་དངོས། 珠宝 རིན་པོ་ཆེ། 金刚石 钻石 རྡོ་རྗེ་ཕ་ལམ། 红宝石 པདྨ་རཱ་ག 蓝宝石 ཨིནྡྲ་ནཱི་ལ། 绿宝石 མར་གད། 天珠