《སྔོན་བྱོན་མཁས་པའི་ངག་རིག་རིན་ཆེན་གཏེར་མཛོད》ཅེས་པའི་དཔེ་ཚོགས་འདི་ནི།  མཚོ་སྔོན་དགེ་འོས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་རིན་ཆེན་བཀྲ་ཤིས་དང་།  མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གི་ཞུ་ཆེན་པ་བསོད་ལོ།  མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་རིན་ཆེན་རྡོ

པདྨའི་གངས་ལྗོངས་བོད་ཇ་ལ་སྐབས་གསུམ་པའི་ཀྲུང་གོའི་ནགས་ཚལ་ཟས་རིགས་ཉོ་ཚོང་དངོས་མང་སྟོན་ཚོགས་སྟེང་གསེར་གྱི་བྱ་དགའ་ཐོབ།   ཟླ8པའི་ཚེས11ཉིན། མཚོ་སྔོན་པདྨ་རྫོང་གི་གངས་ལྗོངས་བོད་ཇ་ཧྲང་ཧའེ་ནས་གཉེར་བའི་སྐབས་གསུམ་པའི་ཀྲུང་གོའི་ནགས་ཚལ་ཟས་རིགས་ཉོ་ཚོང་བཤམ་སྟོན་ཚོགས་འདུ

  ཟླ8པའི་ཚེས3ཉིན་གྱི་སྔ་དྲོར་རྒྱལ་ཡོངས་བོད་ཡིག་སྨྱན་སྦྱོར་མཐུན་སྦྱོར་ཚོགས་འདུ་སྐབས་ཉི་ཤུ་པ་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་བོད་ཡིག་ཆ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་སུ་འཚོགས།       ཐེངས་འདིའི་ཚོགས་འདུ་ནི་རྒྱལ་ཡོངས་བོད་ཡིག་སྨྱན་སྦྱོར་མཐུན་སྦྱོར་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་གཙ

《བུ་མོར་སྤྲིངས་པའི་འཕྲིན་ཡིག40》ཞེས་པ་ནི་སྐུ་ཞབས་ཝུའུ་ཅུན་གྱིས་ཨ་རིར་སློབ་གྲྭ་འགྲིམས་བཞིན་པའི་རང་གི་བུ་མོ་གཉིས་ལ་སྤྲིངས་པའི་འཕྲིན་ཡིག་བཞི་བཅུ་སྟེ། དེབ་ཧྲིལ་པོ་མི་ཚེའི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་དང་། འཇིག་རྟེན་དཔྱོད་པའི་བློ་མིག  རྒྱུ་དང་ནོམ་པའི་ལྟ་སྟངས། མི་དང་མིའི་འབྲ

ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་དྲ་བའི་འཕྲིན།  བཀའ་འབུམ་རྒྱལ་གྱིས་བརྩམས་པའི《སྨར་ཚང་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་དར་རྒུད་ལོ་རྒྱུས་ལ་དཔྱད་པ》ཞེས་པའི་དཔེ་དེབ་དེ། ཉེ་བར་མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་སྐྲུན་བྱས། 《སྨར་ཚང་བཀའ་བརྒྱུད་ཀྱི་དར་རྒུད་ལོ་རྒྱུས་ལ་དཔྱད་པ》ཞེས་པའི་དཔེ་དེབ་ཀྱི་

བོད་ཀྱི་ཆུང་འབྲིང་སློབ་མའི་བསླབ་ཕྱིའི་ཀློག་དེབ《གངས་རྒྱན་ན་ཆུང་ཤེས་བྱའི་དཔེ་མཛོད》(ཁག་གཉིས་པ)པར་སྐྲུན་འགྲེམ་སྤེལ་བྱས།

ཉེ་ཆར། སློབ་གསོ་རིག་པའི་བོད་ཀྱི་འབུམ་རམས་པ་ཐོག་མ། སི་ཁྲོན་དགེ་འོས་སློབ་ཆེན་གྱི་སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་དཔལ་ལྡན་ཉི་མ་ལགས་ཀྱི་རིག་གཞུང་བརྩམས་དེབ་《སྤྱི་ཚོགས་རྣམ་བཤད།——དཔལ་ཡོན་གྱི་གྲུབ་ཚུལ་དང་རྣམ་པ》ཡི་བོད་འགྱུར་མ་ངེད་སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་དཔེ་སྐྲུན་འག

གཡུ་ཐོག་གསར་མ་ཡོན་ཏན་མགོན་པོ་ཞེས་པ་ནི། སྔར་གྱི་གཡུ་ཐོག་རྙིང་མའི་རིགས་ལས་མཆེད་པའི་གདུང་རབས་བཅུ་གསུམ་པ་ན། གཙང་ཉང་སྟོད་ཀྱི་སའི་ཆ་སྒོ་བཞི་(1)རེ་ཐང་དུ་ཡབ་གཡུ་ཐོག་ཁྱུང་པོ་རྡོ་རྗེ་(2)དང༌། ཡུམ་པདྨ་འོད་ལྡན་གྱི་སྲས་སུ་དགེ་ལེགས་ཀྱི་མཚན་མ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་དང་བཅས་རབ

    མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་སྡོད་ཁང་དང་གྲོང་གསེབ་འཛུགས་སྐྲུན་ཐིན་གྱི《ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་ཁྲོམ་ཁུལ་དང་ལོ་རྒྱུས་བཟོ་སྐྲུན་སྤྱི་བསྒྲགས་སྒོ་བྱང་བཀལ་བ་དང་དེ་བཞིན་ལོ་རྒྱུས་བཟོ་སྐྲུན་གྱི་ཐིག་ལེན་རིས་འབྲིའི་ཡིག་ཚགས་བཟོ་བའི་ལས་དོན་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བའི་སྐོར་གྱི་བརྡ་ཐོ》(མ

དུང་དཀར་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས། དུང་དཀར་ཚིག་མཛོད་ཆེན་མོ། 

པཎ་ཆེན་ཤངས་སྡེ་དགོན་ཕན་བདེ་ཆོས་འཁོར་གླིང་ནི་མཚོ་ནུབ་ས་ཁུལ་གྱི་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་དགོན་སྡེ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན་ལ། ཆིང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་གོང་མ་ཆན་ལུང་ཁྲི་ལོ་བཞི་བཅུ་ཞེ་བཞི་བཞེས་པའི་（སྤྱི་ལོ་1780）ལོར་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་དྲུག་པ་བློ་བཟང་བསྟན་པའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་གསར་དུ་བཏབ།

     ༄༅།། དེ་ཡང་སྐུ་མཁར་མ་རུ་ཞེས་པའི་མིང་ལ་ཕ་བོང་ཁ་ཡང་ཟེར། དེ་ནི་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་བྱང་གི་ཉེ་འགྲམ་ཉང་རུ་ཁུལ་དུ་ཡོད་ཅིང་། དུས་རབས་བདུན་པའི་ནང་ཆོས་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་རི་བོ་གྲུ་དམར་ཐོག་བཞེངས་པ་དང་། དུས་མཚུམས་ཉང་རར་ཕོ་བྲང་གཞན་ཞིག་བཏབ་གནང་ཞིང་། དེ་ནི་ལོ་རྒ

     དོན་ཚན་དང་པོ།  དེང་རབས་ཚན་རིག་གི་འབྱུང་ཁུངས།     ད་ལྟ་སློབ་གྲྭ་ཆུང་འབྲིང་དང་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་སོགས་སུ་ཚན་རིག་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཅན་ཞིག་མིན་པའི་ཚུལ་དུ་སློབ་ཁྲིད་བྱེད་བཞིན་ཡོད། སློབ་དེབ་སྣ་ཚོགས་སུ་ཐབས་བརྒྱ་ཇུས་སྟོང་གིས་ཚན་རིག་གི་བསམ་བློ་གསལ་འགྲེལ་དེ་ཚན་རིག་གི་ལ

ཚན་རིག་ནི་ཅི་ཞིག་ཡིན་ཞེ་ན། དྲི་བ་དེ་མཐོང་མ་ཐག་ལན་འདེབས་སླ་བའི་ཚོར་སྣང་ཞིག་འབྱུང་སྲིད་དེ། ཚང་མས་ཤེས་གསལ་ལྟར། དངོས་ལུགས་དང་རྫས་འགྱུར། སྐྱེ་དངོས་རིག་པ་སོགས་ནི་ཚན་རིག་གི་ཁུངས་སུ་གཏོགས་པའི་རིག་གནས་ནང་ཚན་ཡིན།

　　གླེང་གཞི།　　དེ་ཡང་རང་རེ་གངས་ཅན་ལྗོངས་ཀྱི་རིག་གནས་ཆེན་པོ་ལྔའི་ཡ་གྱལ་དུ་གྱུར་པའི་ལོག་སྨྲ་ཚར་གཅོད་ཀྱི་གཞུང་ཆེན་གཉིས་ལས་གཙོ་བོར་དོན་གྱི་འཁྲུལ་བ་སེལ་བར་བྱེད་པའི་ཚད་མ་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ནི་བོད་ཀྱི་གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔའི་རིག་པའི་བང་མཛོད་འབྱེད་པའི་ལྡེ་མིག་ལྟ་

[ནང་དོན་གནད་བསྡུས] དཔྱད་རྩོམ་འདིར་ཉེ་བའི་ལོ་ངོ་བརྒྱའི(1916—2016)ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་གི«ཚེ་དཔག་ཏུ་མྱེད་པ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོའི»ཡིག་ཆ་རྣམས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་ཞིབ་འཇུག་གནས་ཚུལ་དཔྱད་གླེང་དང་། མ་འོངས་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་ཁ་ཕྱོགས་དང་དེའི་བྱེད་ཐབས་ཀྱི་སྐོར་ལ་ར

　　ང་ཚོས་རིག་གནས་གང་ཞིག་གི་ཁུངས་དང་རྩ་བ་བཙལ་ན་དངོས་ཡོད་ལས་འདས་པའི་ལྐོག་གྱུར་གྱི་གནས་ཤིག་ཡིན་པ་སྟེ། མིའི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་འཕེལ་བའི་ཆོས་ཉིད་ཀྱིས་ཐག་བཅད་པ་ཞིག་རེད། འཇིག་རྟེན་གྱི་ཆོས་ཉིད་ལ་ངོས་འཛིན་ཟབ་མོ་མ་ཐོབ་པའི་གནའ་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཉི་ཟླ་སྐར་གསུམ་དང་ཉི་སྒྲི

ཡོ་ཝལ•ནོ་ཡ•ཧ་ར་རི་ནི1976ལོར་དབྱི་སི་རལ་ནས་སྐྱེས་ཤིང་། 2002ལོར་ཨོ་ཁི་སི་ཧྥོ་དི་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ（Oxford University）ཡི་ལོ་རྒྱུས་རིག་པའི་འབུམ་རམས་པའི་བསླབ་གནས་ཐོབ་ཐང་ཐོབ།

རྒྱ་གར་སྐད་དུ། བོ་དྷི་ས་ཏྭ་མ་ཎི་ཨ་བ་ལི། བོད་སྐད་དུ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ནོར་བུའི་ཕྲེང་བ། ཐུགས་རྗེ་ཆེན་པོ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །བླ་མ་རྣམས་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །དད་པའི་ལྷ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །ཐེ་ཚོམ་ཐམས་ཅད་སྤང་བྱ་ཞིང་། །བསྒྲུབ་ལ་ནན་ཏན་གཅེས་སུ་བྱ། །གཉིད་རྨུགས་ལེ་ལོ་རབ་སྤང་ཞིང་། །

འཇིགས་མེད་སྟོབས་བཅུ་མངའ་བའི་མདོ་རྒྱུད་ལུགས་བཟང་ཀཻ་ལ་ཤ་ཡི་རི་སུལ་རྟག་ཏུ་སྐྱོང་། །དྲི་མེད་ལུང་དང་རིགས་པའི་ལུས་རྩལ་དར་བབ་ཕས་རྒོལ་འབུམ་སྡེ་གནོན་པའི་གད་རྒྱངས་ཅན། །ཟླ་མེད་བློ་གྲོས་མཆོག་གི་གཡུ་རལ་ཁུར་འཆང་གཞན་ཕན་ལྷག་བསམ་རང་མདངས་དུང་ལས་དཀར། །དཔག་མེད་སྐལ་ལྡན་རི་སྐྱ

མདོ་སྔགས་ཆོས་ཚུལ་གདོང་ལྔ་འབར་བའི་ཁྲི་ལ་འདོད་དགུར་དབང་སྒྱུར་ཞིང་།།མ་ལུས་ཆོས་ཀུན་ཅིག་ཅར་མཁྱེན་པའི་འདྲེན་བྱེད་སྟོང་ཕྲག་རྣམ་པར་གཡོ། །ཁམས་གསུམ་ལུས་ཅན་འཆི་མེད་ཚོགས་ཀྱི་ཟུར་ཕུད་མཛེས་པའི་རྒྱན་དམ་པ།།མཚུངས་མེད་རྣམ་འདྲེན་ལྷ་ཡི་དབང་བོའི་ཞབས་སེན་གསེར་གྱི་པདྨོའི་དྲུང་།

འཇམ་དབྱངས་ངུར་སྨྲིག་ཟློས་གར་ཙོང་ཁ་པའི། །ཕྲ་ཞིབ་རིགས་ལམ་རྡོ་རྗེ་ཟེགས་མའི་མཚོན། །གངས་ཅན་ལོག་སྨྲའི་གཤེད་དུ་གདེངས་པའི་གཏམ། །འཛམ་གླིང་བློ་ལྡན་སྐྱེ་བོའི་ངག་ན་མཛེས། །

      མཚོ་སྔོན་ཧན་ཧི་སྐྱེ་དངོས་ཚན་རྩལ་མ་རྐང་ཚད་ཡོད་ཀུང་ཟི་དང་འབྲི་སྟོད་རྫོང་གཉིས་ཀྱིས་ཞིང་ལས་འདེབས་འཛུགས་ཉོ་བསྡུ་བྱེད་པའི་ཚོང་ཐོའི་ཐད་གྲོས་མཐུན་གན་རྒྱ་བཞག་པ།     ཟླ4ཚེས25ཉིན་འབྲི་སྟོད་རྫོང་དང་མཚོ་སྔོན་ཧན་ཧི་སྐྱེ་དངོས་ཚན་རྩལ་མ་རྐང་ཚད་ཡོད་ཀུང་ཟི་གཉིས་ཀྱིས་ཞ

བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་མངོན་པའི་གུ་གེ་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཡུལ་ནི། རགས་པའི་དབང་དུ་བྱས་ན་བོད་ཡུལ་སྟོད་སྨད་བར་གསུམ་ཞེས་གྲགས་པའི་སྟོད་མངའ་རིས་ཀྱི་སའི་ལྟེ་བ་ཡིན།

བོད་མི་རིགས་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་རིག་གནས་དེ་གནའ་སྔ་མོའི་དུས་ནས་དར་ཡོད་པ་དང་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་དུས་རབས༢༠པ་ནས་དུས་རབས༨པའི་བར་གྲུབ་ཟིན་ཡོད།

༄༅། །ཡུལ་མགོ་ལོག་གི་སྨན་རམས་པ་ཚུལ་ཁིམས་དར་རྒྱས་ལགས་ནི། རབ་རྒྱལ་ཆུ་སྟག་ལོ་སྟྟེ།ཕི་ལོ་༡༩༦༢ལོའི་ཧོར་ཟླ་དགུ་པའི་ཚེས་བཅོ་ལྔ་ལ་མགོ་ལོག་ཆོས་རོང་སྟེ་བའི་འབོག་ཁིམ་དུ་སྐུ་འཁྲུངས།དགུང་གྲངས་ལྔ་ཡི་སྟྟེང་རང་གི་ཨ་མྟེས་ཉ་ཡག་སྨན་དགའ་ཞྟེས་པའི་དྲུང་ནས་བོད་ཡིག་སོར་ཀོག་བ

མཁས་པོ་དབང་པོ་མི་ཉག་མགོན་པོ་མཆོག་ནི་1923ལོའི་ཟླ་1པོའི་ཚེས་3ཉིན་བོད་ཁམས་ཤར་མི་ཉག་རིང་མོ།འབོ་གངས་དཀར་གྱི་ཉེ་འགྲམ་དུ་སྐུ་འཁྲུངས།ལོ་ལྔ་བར་གངས་དགོན་ཁམས་གསུམ་གྲགས་བདེ་ཆེན་གླིང་དུ་བསྐྱལ་ནས་བོད་ཡིག་སྦྱོང་བའི་མགོ་ཚུགས།གངས་དཀར་རྡོ་རྗེ་འཆང་བླ་མ་སྐུ་ཕྲེང་ལྔ་བ་ཀརྨ་བ

    མཁས་དབང་ཤེས་བཞིན་བསམ་གཏན་རྒྱ་མཚོ་མཆོག་ནི། སྤྱི་ལོ་༡༩༢༡ལོའི་ཟླ་༡༡པར་མདོ་སྨད་བཱ་ཡན་ས་ཆའི་ཚེའུ་མགུར་ཤེས་བཞིན་ཚོ་བར་ཡབ་བཀྲ་ཤིས་དང་། ཡུམ་བདེ་སྐྱིད་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་སྐུ་འཁྲུངས།     དགུང་ལོ་བཅུ་བར་དྷཱིཿཚ་བཀྲ་ཤིས་ཆོས་སྡིངས་སུ་རབ་ཏུ་བྱུང་། མཁས་པའི་དབང་བོ་དུ་མའ

སློབ་དཔོན་ཀླུ་སྒྲུབ་ཞབས་ཀྱིས།  ཤེས་རབ་ཀྱིས་ནི་ལུས་སྲུང་ལ༎ དགྲ་ཡི་ཚོགས་ཀྱིས་ཅི་བྱར་ཡོད༎  ལག་ན་གདུགས་དང་བཅས་པ་ལ། ། ཆར་གྱི་རྒྱུན་གྱིས་རྫི་བ་མེད༎

སྟོང་ཁམས་དེ་ད་དུང་མ་མཐའ་ཡང་གོང་གི་ལྡེབ་གཉིས་ལྷག་གི་དུས་ཡུན་ནང་མུ་མཐུད་དུ་གནས་སྲིད།དེར་དོགས་གཞི་ཡེ་ནས་མེད།ཡོད་ཚད་ལས་ཆེས་ཡིད་དབང་འགུག་པ་ནི་མུ་མཐའ་མེད་པའི་སྟོང་ཁམས་ཡིན།གྲངས་ཀྱིས་ཟིན་དཀའ་བའི་བརྟན་སྐར་ཡོད་ཚད་དང་།

ང་ཚོས་ཉེ་རབས་སྟོང་ཁམས་ཆེན་པོར་རྒྱུས་ལོན་པ་དེ།མིའི་རིགས་ཀྱི་ལོ་ཞུས་ཡོད་ཚད་དུ་ངོས་བཟུང་ལས་ཀྱང་ཧ་ཅང་མང་ཞིང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན།དེར་བརྟེན་ནས།ང་ཚོས་ཆེས་གནད་རྩའི་གསང་བ་བྷེ།ང་ཚོའི་མེས་པོ་རྣམས་ལོ་ངོ་འབུམ་གཉིས་ལྷག་ལ་རྨོངས་པར་བྱས་པའི་གསང་བ་བཏོལ་མགོ་བརྩམས།དེ་དག་ཡ

བདག་གིས་དུས་ཚོད་གང་མང་བེད་སྤྱད་དེ་སྟོང་ཁམས་ལ་བསམ་བློ་བཏང་མོད།འོན་ཀྱང་རང་ལ་སུན་སྣང་གཏན་ནས་སྐྱེས་མ་མྱོང་།གང་ལྟར།དེ་ནི་རྟོགས་ཡུལ་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་ཡིན་ལ།དེ་ནི་སྟོང་ཁམས་ཆེན་པོའི་ཁམས་སམ།མུ་མཐའ་མེད་པའི་ཁམས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཀྱང་ཡིན།གང་དེའི་ཆེས་ཆུང་མཐའི་འོད་ཐིག་རེ་རེའང་བརྟ