བདག་གིས་སྐབས་སུ་བརྗོད་པར་འདོད་པ་ནི་བོད་ཀྱི་དུས་རབས་རིམ་བྱུང་གི་ལོ་ཙཱ་པ་བཀའ་དྲིན་ཅན་དག་གིས་རྒྱ་གར་གྱི་ནང་པའི་གསུང་རབ་གཙོ་བྱས་པའི་བསྟན་བཅོས་སྣ་ཚོགས་བོད་དུ་བསྒྱུར་པའི་ལག་ལེན་ཁྲོད་སྔ་མའི་ལག་ལེན་གྱི་ཉམས་མྱོང་ཕྱོགས་སྡོམ་མཛད་པ་ལས་བྱུང་བའི་ལོ་ཙཱའི་གཞུང་ལུགས་ཚུལ་ཇ
དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་སྟག་ཚང་ཤེས་རབ་རིན་ཆེན་དེ་མཁས་པ་གང་འདྲ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། ཡུལ་གང་ནས་ཡིན་པ།སློབ་གཉེར་ཇི་འདྲ་བྱས་པ། འགྱུར་དང་བརྩམས་ཆོས་ཅི་འདྲ་ཡོད་པ། ཁོང་ལ་གང་ཟག་གཞན་དང་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ཅི་ཡོད་པ། ཁྱད་པར་ཁོང་ལ་ལོ་ཙཱ་བའི་མཚན་སྙན་ཇི་ལྟར་བྱུང་ཚུལ་དང་གྲུབ་འབྲས་ཅི
རྩོམ་འདིར་བོད་དམངས་ཁྲོད་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་དང་། གནམ་རིག་སྐར་རྩིས་ཀྱི་གཞུང་། བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་གཞུང་། གྲུབ་མཐའི་གཞུང་། ཚད་མའི་བསྟན་བཅོས་སོགས་ལ་གཞི་བཅོལ་ཏེ། རིག་གཞུང་དེ་དག་དང་འབྲེལ་ནས་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ཏུ་བཤད་པའི་དུས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་སྐོར་གླེང་ཡོད།
རྩོམ་འདིར་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་གསང་བ་ཆོས་ལུགས་དང་འབྲེལ་བའི་རུ་པ་ཏིའི་གཏམ་དེ་ཉིད་ཐོག་མར་ཇི་ལྟར་བྱུང་བ་དང་བར་དུ་རྒྱུ་དང་རྐྱེན་གང་དག་ལ་བརྟེན་ནས་འཕེལ་འགྲིབ་ཇི་འདྲར་གྱུར་བའི་དོན་ལ་དཔྱད་ཡོད་ཅིང་། བོད་དུ་གྲགས་དང་མ་གྲགས་པའི་《མ་ཧཱ་བྷ་ར་ཏ་》ཡི་འབྲེལ་ཡོད་གཏམ་རྒྱུད་དག་གི་
ངག་རྒྱུན་ལྟར་ན་ཁྭ་ཏི་ཁའི་དགོན་གྱི་རྟེན་གཙོ་རྗེ་རྩ་ཐང་གཞན་ཕན་ཆེན་མོ་ནི། རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་དགུང་ལོ་ཉེར་གཉིས་པའི་སྐབས་ཤིག་ན། རྗེ་ཉིད་ཆུང་དུས་ནས་མ་ཡུམ་དང་རིང་དུ་བྲལ་བས་ཤིན་ཏུ་དྲན་པའི་ཁར། ད་ལྟ་མ་ཡུམ་ཀྱང་ལོ་ན་རྒས་པས་ཐེངས་གཅིག་མཇལ་འདོད་པའི་འདུན་པ་དྲག་པོ་མཚོན་བྱེད་དུ་ད
ཀླུ་རྒྱལ་དོན་འགྲུབ་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་སྐྱོ་གར་གྱི་བསམ་བློས་ཕྱུག་པའི“གྲོ་ཞིང་ཁ”ཞེས་པར་གཟིགས་རོགས་ཞུ།
བརྟག་ཐབས་ཀྱི་ལས་ལ་བསྙེག་པ་ནི་ཚན་རིག་གི་འཇུག་སྒོ་ལྟ་བུ་ཡིན་པས་སྔོན་བྱོན་མཁས་པ་ཚོས་ཀྱང་བརྟག་ཐབས་ཀྱི་ལས་རིགས་འདི་ལ་ཧ་ཅང་གིས་དོ་སྣང་དང་གདེང་འཇོག་མཐོན་པོ་བྱས་ཏེ་འདིའི་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས་འདྲ་མིན་མང་དུ་མཛད་ཡོད། བསྟན་འགྱུར་ནང་དུའང་བརྟག་ཐབས་ཀྱི་སྐོར་འཁོད་ཡོད་པ་དཔ
དཔྱད་རྩོམ་འདིར་གནའ་བོའི་ཡིག་ཚང་དང་དེང་གི་རྟོག་ཞིབ་ཡིག་རིགས། དམངས་ཁྲོད་ངག་རྒྱུན། དུར་ཐོན་དངོས་རྫས་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་མཚོ་སྔོན་གཏེར་ལམ་རྫོང་གི་བོད་བཙན་པོའི་དུས་ཀྱི་བང་སོ་ཨང་གསུམ་པའི་རྡོ་རིང་ཡི་གེའི་ནང་དོན་དང་བང་སོ་བརྩིག་པའི་དགོས་པ། རྡོ་རིང་གི་ཁྱད་ཆོས་སོགས་ལ་དཔ
གཟི་ནི་བོད་ཁ་བ་གངས་ཅན་པའི་ཡུལ་དུ་ཐོན་པའི་རིན་པོ་ཆེའི་རིགས་ཤིག་ཡིན། ཕལ་ཆེར་ལོ་ངོ་བཞི་སྟོང་གི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་ཡོད། ཆེས་ཐོག་མའི་གཟི་རིན་པོ་ཆེ་འདི་གངས་རིས་བསྐོར་བ་ཞང་ཞུང་གི་ཡུལ་དུ་དར་ནས་རིམ་པར་བོད་ཀྱི་ལྗོངས་ཡོངས་སུ་ཁྱབ། ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་གི་བརྒྱུད་རིམ་ནང་གཟི
དེ་ཡང་རྒྱབ་ཁབ་དང་མི་རིགས་གང་ཞིག་ཡིན་རུང་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་རྨང་གཞི་ནི་སློབ་གསོ་ཡིན་ལ། སློབ་གསོའི་རྟེན་གཞི་ནི་དཔེ་ཀློག་ཡིན། ཆར་རྗེས་ཀྱི་མྱུ་གུ་འབུས་པ་ལྟར་ནར་སོན་བཞིན་པའི་བྱིས་པ་ཚོ་ནི་ང་ཚོའི་མི་རིགས་ཀྱི་མ་འོངས་པའི་བླ་སྲོག་ཡིན་ལ། མི་རིགས་ཀྱི་ངོ་མཚར་འོད་སྟོང་འབར་བ
“ཡིག་ཚང་རིག་པ་ཆེན་མོ”ཡི་ལྟ་བས་གནའ་དེང་མཉམ་གནས་ཀྱི་ཡིག་ཚང་རིག་པའི་མ་ལག་འཐུས་ཚང་ཞིག་འཛུགས་ཐུབ་པ་དང་། རིག་ཚན་ཚུགས་ཐུབ་ཅན་དང་ཆེད་ལས་ཅན། དུས་རབས་ཅན། ཚན་རིག་ཅན་དུ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་དང་མི་སྣ་སྐྱེད་སྲིང་བྱ་བར་རྟིང་སྐུལ་གྱི་ནུས་པ་མི་དམན་པ་ཐོན་ངེས་ལགས་སོ། ། ལུང་
དེང་སྐབས་ཡོངས་གྲགས་སུ་བོད་དུ་སངས་རྒྱས་ཆོས་ལུགས་མ་དར་གོང་བོད་ཡུལ་རང་ས་རང་ཡུལ་ནས་ས་སྐྱེས་རྡོ་སྐྱེས་ཀྱིས་དར་བའི་གདོད་མའི་ཆོས་ལུགས་ཤིག་ཡོད་པ་སྟེ་བོན་ཉིད་ཡིན་ནོ་ཞེས་བཞེད་དགོངས་གཅིག་མཐུན་ཏུ་གྱུར་ཡོད་དེ། 《དེབ་ཐེར་དཀར་པོ》ལས།“གཡུང་དྲུང་རྣམས་ཀྱི་ལྟར་ན་ཐོག་མར་བོན་གྱ
དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་དུས་རབས་ཉི་ཤུའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུའི་བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་གི་ཡིད་བརྙན་གྱི་སྒྲིག་གཞིའི་འགོད་ཚུལ་ལ་མཐར་ཆགས་ཅན་དང་གཤིབ་བསྡུར་ཅན། མཚུངས་སྦྱོར་ཅན། འཁོར་མ་ཅན། བརྩེགས་མ་ཅན་བཅས་རིགས་ཆེན་པོ་ལྔར་དབྱེ་སྟེ། དེ་དག་ལ་དཔྱད་པ་ཅུང་ཟད་བཏང་བ་བརྒྱུད་ནས་སྲོལ་རྒྱུ
དེ་ཡང་སྤྱིར་རྩོམ་རིག་གི་འབྱུང་ཁུངས་སྐོར་ལ་འགའ་རེས་ལྷ་ཡུལ་ནས་མི་ཡུལ་དུ་དར་བར་འདོད་པ་དང་། ཡང་སྲོག་ཆགས་སོགས་ལ་ལད་མོ་བྱས་ནས་བྱུང་བར་འདོད་པ་དང་། རྩོམ་རིག་ནི་རོལ་རྩེད་ཙམ་ཡིན་པར་འདོད་པ། བསམ་པའི་བརྩེ་དུང་སྟོན་པའི་དགོས་མཁོ་ལྟར་བྱུང་བར་འདོད་པ་སོགས་འཛམ་གླིང་ཤར་ནུབ་ཀ
དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཆེན་པོ་ཤེས་རབ་རྒྱ་མཚོ་འཇམ་དཔལ་དགྱེས་པའི་བློ་གྲོས་མཆོག་ནི་བོད་ཀྱི་ཉེ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་ངེས་པ་དོན་གྱི་གཞུང་ལུགས་རབ་འབྱམས་སྨྲ་བ་དང་། མཚན་ཉིད་པ་ཆེན་པོ། བསམ་བློ་པ་ཆེན་པོ། སྙན་ངག་པ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ལྷག་པར་དུ་ཞྭ་སེར་བསྟན་པ་འཛིན་སྐྱོང་ས
[ནང་དོན་གནད་བསྡུས།] གྲུབ་མཐའ་གཞན་གྱི་དགོན་པ་དག་དགེ་ལུགས་པར་འགྱུར་བའམ་བསྒྱུར་བ་ནི་དགེ་ལུགས་པ་བོད་ཡུལ་དུ་འཕེལ་རྒྱས་འབྱུང་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། དེ་ཡང་དགེ་ལུགས་པའི་གྲུབ་མཐའ་མདོ་ཁམས་སྨད་དུ་དར་བའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་དུ་ས་སྐྱ་དང་རྙིང་མ། བཀའ་བརྒྱུད་ས
—སྲོག་ཆགས་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་མི་ཆོས་སློབ་གསོའི་བྱེད་ནུས་ལ་དཔྱད་པ།གླེང་གཞི།དེ་ཡང་ཕ་སྤྲེའུ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དང་མ་བྲག་སྲིན་མོ་ལས་སྒང་བ་བོད་ཀྱི་རིགས་འདི་བྱུང་བའི་སྒྲུང་རབས་ཡོད་པ་ནང་བཞིན། བོད་ཀྱི་ཡུལ་འདི་ཡང་རྒྱ་གར་དང་འདྲ་བར་ཡུལ་དང་མི་ལ་སོགས་པ་གནས་པ་བསྐལ་བ་ནས་བ
དཔྱད་རྩོམ་འདིར་གཙོ་བོ་རྒྱ་ནག་གི་བརྩམས་ཆོས་གྲགས་ཆེན་ཏེ《ནུབ་ཕྱོགས་འཕགས་ཡུལ་དུ་བསྐྱོད་པའི་ཟིན་ཐོ》ཞེས་པ་དེ་དང་རྒྱ་གར་གྱི《རྒྱལ་པོ་རཱ་མ་ཎའི་གཏམ་རྒྱུད》གཉིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱབ་ལྗོངས་སོགས་ལ་གཞིགས་ཏེ་དེ་གཉིས་ཕན་ཚུན་ཞིབ་ཏུ་བསྡུར་ཏེ་དེའི་ཁྲོད་གཅིག་མཐུན་དུ་བྱུང་བའི་ལོ་
རྒྱལ་གཅེས་ཆོས་གཅེས་མི་སྣ་མཁས་དབང་གསུང་རབ་རྒྱ་མཚོའི་མཛད་རྣམ་བཀོད་པའི་རྒྱ་བོད་ཡིག་ཚང་གི་རྒྱུ་ཆར་ཞིབ་མཇལ་དང་། བློ་ལྡན་དོན་གཉེར་ཅན་རེ་འགར་བཅར་འདྲི་བྱེད་དུས། དམ་པ་འདིར་མཚན་གྱི་རྣམ་གྲངས་དུ་མ་ཡོད་ལ། དེ་དག་གིས་ཁོང་གི་སྐུ་ཚེའི་བརྒྱུད་རིམ་དང་། ལོ་རྒྱུས་རྒྱབ་ལྗོངས་མ
དེ་རིང་གི་ཁྲིད་བྱ་ཡིན་ན་ཧྥ་རན་སིའི་རླབས་ཆེ་བའི་རྩོམ་པ་པོ་གྲགས་ཅན་སི་ཐང་ཏའ་（司汤达）ཡི《དམར་བོ་དང་ནག་པོ》（红与黑）ཞེས་པའི་བརྩམས་ཆོས་འདི་ཡིན། བརྩམས་ཆོས་འདི་ལྟ་བུ་ཡིན་ན་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་གི་ལོ་རྒྱུས་དང་འཛམ་གླིང་གི་བརྩམས་སྒྲུང་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ཀྱི་སྟེང་ནས་ཀྱང་གོ་ས
ཡུལ་མདོ་སྨད་ཀྱི་ཆོས་སྡེ་ཆེན་པོ་སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་ནི་ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བ་རྗེ་བཙུན་བློ་བཟང་འཕྲིན་ལས་ལྷུན་གྲུབ་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན་དཔལ་བཟང་པོ་མཆོག་གི་སྐུ་ཚེའི་ནང་གཞན་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་འབྲེལ་བ་ཆེས་དམིགས་བསལ་ལྡན་པའི་དགོན་སྡེ་ཞིག་སྟེ། ཡོངས་འཛིན
༄༅།།སྒོ་མང་ཡིག་ཆ་གསར་པ་དང་འབྲེལ་བའི་དཔྱད་གླེང་།ནང་དོན་གནད་བསྡུས། རྩོམ་འདིར་རི་བོ་དགེ་ལུགས་པའི་གཞུང་ཆེན་བཀའ་པོད་ལྔའི་ཡིག་ཆ་སྟེ། སྒོ་མང་ཡིག་ཆ་གསར་པ་རུ་གྲགས་པ་གང་གི་འབྱུང་རྐྱེན་དང་ད་ལྟའི་གནས་བབ་སྐོར་གླེང་ནས་ཀུན་མཁྱེན་བླ་མ་འཇམ་དབྱངས་བཞད་པས་ཡིག་ཆ་གསར་པ་དེ་
སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང《བྱ་ཞིག་ཡིན་ན་བསམས་བྱུང》ཞེས་པ་ཅུང་ཟད་གླེང་བ།
ང་ཚོས་གོང་གསལ་ལྟར་རེ་རེ་བཞིན་དཔེ་དྲངས་ཚེ་ཅུང་ཤེས་ཐུབ་པ་ནི་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་སྐབས་ཀྱི་བརྡ་རྙིང་ཡིག་ཆ་ཁག་གི་ནང་དུ་ཡང་བོད་ཡིག་གི་བརྡ་སྤྲོད་ལ་རྣམ་གཞག་ངེས་ཅན་ཞིག་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ་པ་ཡིན། ཕྱིས་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་བསྟན་བཅོས་སྨྲ་སྒོ་མཚོན་ཆ་ནས་རིམ་བཞིན་པྲ་སྟི་དང་སི་ཏུ་སོགས་
—— སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་སྒྲུང་གཏམ་ལས་རྩོམ་རིག་ས་ཁམས་རིག་པའི་གནད་ཚིག་འགའ་གླེང་བ།ནང་དོན་གནད་བསྡུས། རྩོམ་འདིར་རྩོམ་རིག་ས་ཁམས་རིག་པའི་གནད་ཚིག་རེ་གཉིས་གཞིར་བཟུང་ནས་སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་སྒྲུང་གཏམ་ལ་ས་ཁམས་ཀྱི་རྨང་གཞི་དང་ས་ཁམས་ཀྱི་རང་བཞིན་མངོན་པར་ག