རྩོམ་འདིར་སྙན་ངག་ཅེས་པའི་ཐ་སྙད་དང་། བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་རིག་པ། དེའི་རྣམ་གཞག་སྟོན་པའི་གཞུང་ཐོག་མ་གང་ཡིན་བཅས་དཔྱད་གཞིར་བཟུང་སྟེ། བོད་སྐད་ཁྲོད་ཀྱི་སྙན་ངག་ཅེས་པའི་ཐ་སྙད་བྱུང་ཚུལ་དང་། བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་དབུ་དུས་ནམ་ཞིག་ལ་བརྙེས་པར་དཔྱད་བརྗོད་མདོ་ཙམ་
ནང་དོན་གནད་བསྡུས། དེང་གི་དུས་ནི་ཆ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་འཕེལ་རྒྱས་ཆེས་མགྱོགས་པའི་དུས་རབས་ཤིག་ཡིན་ལ། བོད་སྐད་རྩིས་འཁོར་སྐད་བརྡ་རིག་པ་ནི་གསར་དུ་དར་བའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན་ལ། འདིར་རྩིས་འཁོར་སྐད་བརྡ་རིག་པའི་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་ཆོས། འཕེལ་རིམ་ལོ་རྒྱུས། ཞིབ་འཇུག་གི་ནང་དོན་གཙོ་བོ།
བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་པ་པོ་གྲགས་ཅན་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་ལས། བརྗོད་བྱའི་གཞི་རྐང་སྒྲིག་ལུགས་ཀྱི་མི་སྣ་གཙོ་ཕལ་དང་དྲང་ཕྱོགས་དང་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་མི་སྣ་དེ་མིན་མི་སྣའི་འབྲེལ་བ་བཅས་ལ་དཔྱད་པ་རགས་ཙམ་བཏང་ཡོད།
སློབ་དཔོན་པད་མ་འབྱུང་གནས་མཆོག་ནི་བོད་དུ་གསང་སྔགས་ཀྱི་བསྟན་པ་ཐོག་མར་དར་སྤེལ་གནང་མཁན་གྱི་མཁས་གྲུབ་ཅིག་ཏུ་ངེས་ལ། རིག་སྔགས་ལ་བྱང་ཞིང་སྒྲུབ་ཐབས་སྣ་ཚོགས་སྟོན་པར་མཁས་པ། དུས་གསུམ་ལ་དཔྱོད་ཤེས་ཀྱིས་འཇུག་ཅིང་བོད་ཡུལ་ལ་ཕན་པ་ཆེར་མཛད་པའི་གྲུབ་པའི་སྐྱེས་བུ་ཞིག་ཡིན་མོད།
མཚོ་བོད་མཐོ་སྒང་གི་སྐྱེ་ཁམས་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོང་ཐད་ལ་ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་དུས་དང་རྣམ་པ་ཀུན་ཏུ་ཐུགས་ཁུར་གནང་གི་ཡོད།
དུས་རབས་སྔོན་མའི་ལོ་རབས་ལྔ་བཅུ་བ་དང་དྲུག་ཅུ་བ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པ་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་དང་ས་ཆ་མང་པོར་དར་འགོ་ཚུགས་པ་དང་བསྟུན། ཕྱི་གླིང་བའི་སྐད་དུ་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་མིང་ལ་“Tibetan Medicine”ཞེས་ཐོགས་ཡོད་པ་དང་། ད་ལྟའ
དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་རླུང་རྟའི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་ཐོག་མའི་མཚོན་དོན་དངོས་ནི་བླ་ཡིན་ལ། རུས་རྒྱུད་ཚོ་ཁག་ཕན་ཚུན་གྱི་རྩོད་གླེང་དང་གཅིག་ཁོངས་བདག་དབང་ལ་བརྟེན་པའི་བྱ་རིམ་ཁྲོད་བླ་རྟེན་སྲོག་ཆགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་རླུང་རྟའི་རི་མོ་བྱུང་བ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཕེལ་འགྱུར་དང་ཆོས་ལུ
རྣམ་དབྱེ་གསུམ་པའི་སྐབས།དཔེར་ན།ངས་ཟ་ཞེས་ཟ་བ་བོ་ང་ཡིན་ལ། བཟའ་བྱ་དེ་ལས་ལོགས་སུ་ཡོད་པ་བར་གྱི་ཕྲད་འིས་ཀྱི་ནུས་པས་སྟོན། འོན་ཀྱང་རྒྱ་སྐད་ལ་དེ་ལྟ་མ་ཡིན་པར“我吃”ང་ཟ། བྱེད་པ་པོ་སྔོན་དུ་སྦྱར་བ་ཙམ་གྱིས་སྟོན་པར་བྱེད།
རྩོམ་འདིར་ལོ་རྒྱུས་བྱུང་འཕེལ་དང་འབྲེལ་ནས་བོད་ཀྱི་སྐུང་ཡིག་གི་འབྱུང་རྐྱེན་དང་། དེ་དུས་ནམ་ཞིག་ལ་བྱུང་ཚུལ། གཞན་སྐུང་ཡིག་གི་དབྱེ་བ་དགར་སྟངས་བཅས་ཀྱི་ཐད་ནས་རང་གི་བསམ་ཚུལ་ཅུང་ཟད་གླེང་ཡོད།
གཡང་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འདི་བོད་ཁམས་སུ་དར་ཁྱབ་ཆེ་བ་དང་། ཆོས་སྤྱོད་ཀྱི་ཆོ་ག་དང་འབྲེལ་ནས་མི་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁ་རྗེ་དབང་ཐང་དང་། ཚེ་ནོར་རླུང་རྟ་སོགས་བསྐྱེད་པའི་བྱེད་སྒོ་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་གནང་གིན་ཡོད།
སྒེར་གྱི་གདམ་ཀ་དང་ཐུན་མོང་བསམ་གཞིག ----ན་གཞོན་འཁྲབ་ཁྲིད་པ་རྐ་ཕུག་བསོད་རྡོའི་བརྙན་འཕྲིན་ཟློས་གར་སྐོར་ལ་བྲིས་པའི་མྱོང་སྣང་ཐན་ཐུན།
དེ་ལ་འདིར་བོད་རིག་པ་ཞིབ་འཇུག་དང་ནང་སྒོས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་འཇུག་ཁྲོད་དུ་བོད་རྒྱའི་ཡིག་ཚང་ནང་འབྱུང་བའི་ཐ་སྙད་མང་པོ་ཞིག་ཕན་ཚུན་ངོ་མ་འཕྲོད་ནས་དཀའ་ངལ་འཕྲད་བཞིན་ཡོད།
དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དྲེག་དང་དྲེག་ནད་ཅེས་པའི་ཐ་སྙད་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ་བྱས་ནས་དྲེག་དང་དྲེག་ནད་ཀྱི་དབྱེ་བ་བསྟན་པ་དང་། ཁྱད་པར་དྲེག་ནད་ཀྱི་ངེས་ཚིག་ལ་དབྱེ་ཞིབ་བྱས་ནས་སྐབས་དོན་སོ་སོའི་གོ་དོན་མཚོན་པར་བྱས་ཡོད་པ་མ་ཟད། དྲེག་བཞི་ཡི་ངོས་འཛིན་དང་། དྲེག་ནད་ཀྱི་ཐོག་མའི་གནས་སོག
【ནང་དོན་གནད་བསྡུས།】མནའ་ནི་རང་རེའི་བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་དང་ཐད་ཀར་འབྲེལ་བ་དམ་པོ་ཡོད་པའི་གནའ་བོའི་རིག་གནས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པས། དཔྱད་རྩོམ་འདིར་བོད་བཙན་པོའི་སྐབས་ཀྱི་མནའ་ཡི་བྱུང་བ་དང་འཕེལ་རིམ་ནས་འགོ་བརྩམས་ཏེ། མནའ་དང་དངོས་ཡོད་སྤྱི་ཚོ
དཔྱད་རྩོམ་འདིར་རྒྱ་ཡིག་དང་དབྱིན་ཇིའི་ཡིག་རིགས་ནང་དུ་བཀོད་པའི་ཡིག་ཆ་གཞིར་བཟུང་ནས་དུས་རབས་གསུམ་པ་ནས་བཅུ་པ་བར་བོད་ཀྱི་གླ་རྩིའི་ཚོང་དོན་ལ་དཔྱད་རྗེས་སྐབས་དེའི་བོད་ཀྱི་གླ་རྩིའི་ཚོང་དོན་གཙོ་བོར་གྱུར་པའི་ཚོང་ལས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་། གནའ་བོའི་ཚོང་འབྲེལ་དེ་དག་གིས་ཀྲུང་
དེ་ཡང་མ་མགོ་དང་འ་འགོའི་ཡི་གེ་གཉིས་ཀྱི་འཇུག་དོན་དང་སྦྱོར་ཚུལ་ཐད་ཚེ་ཏན་ཞབས་དྲུང་མཆོག་གིས་དེ་སྔ《དག་ཡིག་ཐོན་མིའི་དགོངས་རྒྱན》ནང་དུ། འགོ་མ་ནི། དག་ཡིག་འགར། བྱ་བའི་འགོ་དང་ལུས་ཀྱི་མགོ ། ཞེས་ཐོག་མའི་དོན་དུ་བཤད་མོད། ཁ་མིག་ལྡན་པའི་གོང་བུ་ལས་གཞན་ལ་མས་འཕུལ་མི་བྱེད་ན་ཁྱ
སྤྱིར་རང་མོས་སྙན་ངག་ལ་མཚན་ཉིད་འདི་དང་མཚན་གཞི་གན་ཞེས་ཁ་ཚོན་བཅད་ནས་བཤད་དཀའ་ནའང་། ཚིག་གི་ངོ་གདོང་ཙམ་ནས་གླེང་ན། རང་མོས་ཞེས་པ་སྐབས་འདིར་བོད་འགྱུར་གྱི་ཐ་སྙད་ཅིག་ལ་གོ་དགོས།
དཔྱད་རྩོམ་འདིར་དཔྱད་བསྡུར་རིག་པའི་ལམ་ནས་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱི་སྒྲུང་གཏམ་སྤྱི་ཡི་བརྗོད་བྱའི་དོན་དང་། རྗོད་བྱེད་ཚིག བཏགས་པའི་ཁ་བྱང་། མི་སྣའི་སྣང་བརྙན་འབྲི་བཞེངས་སོགས་ལ《ཅཱན་ཨེར》གྱི་ཤན་ཞུགས་ཚུལ་དང་། ཤན་ཞུགས་པའི་རྒྱུ་མཚན་བཤད་ཡོད་ལ། བྱེ་བྲག་ཏུ་ཤན་ཞུགས་མངོན་པར་གསལ་བ
སྒྲུང་གཏམ་འདིའི་ནང་དུ་བོད་ཀྱི་ལྟེ་བའི་གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་དེང་རབས་འཚོ་བ་མཚོན་ལ་གྲོང་ཁྱེར་ཆེན་པོའི་བསླུ་བྲིད་འོག་གྲོང་གསེབ་ནས་གྲོང་ཁྱེར་དུ་ཡོང་བའི་བུད་མེད་བཞིའི་ལང་ཚོའི་མེ་ཏོག་ལ་གས་ཆག་ཤོར་ཞིང་འཚོ་བའི་གནོན་ཤུགས་ཀྱི་རྦ་རླབས་དྲག་པོས་སྡུག་བསྔལ་རྒྱ་མཚོའི་འཇིངས་ལ་བ
རྩོམ་ཡིག་འདིར་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་སྙན་ངག་པའི་ལྟ་ཚུལ་གཞིར་བཟུང་སྟེ་སྒྱུར་མི་ཐུབ་པའི་སྙན་ངག་སྐོར་གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོར་བཟུང་ནས་དཔྱད་པ་བཏང་ཡོད། སྤྱིར་མ་རྩོམ་དང་ཡོངས་སུ་མཚུངས་པའི་འགྱུར་རྩོམ་ཞིག་ཡོད་མི་སྲིད་ལ། ནང་སྒོས་སུ་སྙན་ངག་སྒྱུར་སྐབས་ནང་དོན་ཁོ་ན་ཙམ་བསྒྱུར་རྒྱ
དཔྱད་རྩོམ་འདིར་གཤིབ་བསྡུར་གྱི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས། སྒྲུང་ཐུང《ཉི་འོད་ཀློང་གི་སྒྲོལ་མ》དང《ལམ་གྱི་ཉི་འོད》གཉིས་ལས་མངོན་པའི་བུད་མེད་དང་དེ་འབྲེལ་གྱི་གནད་དོན་སྐོར་དང་། སྐྱོ་གར་དང་ཉམས་སྟབས་སོགས་རྩོམ་རིག་གི་གནད་དོན་ཁག་ཅིག་ལ་དཔྱད་པ་རགས་ཙམ་བཏང་ཡོད།
རིག་གནས་ཀྱི་དཔྱིད་དཔལ་ཞེས་པའི་སྙན་ངག་འདི་ནི་རྩོམ་པ་པོ་གླང་མདུན་དཔལ་འབྱོར་གྱིས་བརྩམས་ཤིང་། ཁོང་གི་སྙན་ངག་འདི་ལ1985ལོར་ཞིང་ལྗོངས་ལྔའི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་བྱ་དགའ་ཨང་དང་པོ་ཐོབ་པར་མ་ཟད། ཞིང་ལྗོངས་ལྔའི་མཉམ་སྒྲིག་སློབ་གཞི་དམའ་འབྲིང་གི་དེབ་བཞི་པའི་སྟེང་
དང་པོ། མཚན་ཉིད་ལ་བརྟག་པ།ཚད་མ་སྡེ་བདུན་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ་རུ་ཡུལ་དང་ཤེས་བྱ། གཞལ་བྱ་རྣམས་གཙོ་བོར་དོན་གཅིག་ཡིན་པས། ཡུལ་གྱི་མཚན་ཉིད་གོ་བར་བྱ་བའམ་རིག་པར་བྱ་བ།ཤེས་བྱའི་མཚན་ཉིད། བློའི་ཡུལ་དུ་བྱ་རུང་བ། གཞལ་བྱའི་མཚན་ཉིད། ཚད་མས་རྟོགས་པར་བྱ་བ་ཞེས་བཀོད་ཡོད་པར་བརྟག་ན་ཡུ
སྟག་འབུམ་རྒྱལ་གྱིས1990ལོར་བརྩམས་པའི་སྒྲུང་ཐུང《ཉིན་གཅིག་གི་ཆོ་འཕྲུལ》དང་ཁ་ཆེའི་སྒྲུང་གཏམ་རྩོམ་མཁན་ཁྲིན་ཚུན④(陈村)གྱིས1988ལོར་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བརྩམས་པའི《ཉིན་གཅིག》གཉིས་ནི་གཏམ་རྒྱུད་དང་བྱུང་རིམ་སྒྲིག་སྟངས། རྗོད་པ། བརྗོད་སྙིང་། རྩོམ་གཤིས་དང་སྒྱུ་རྩལ་མཚོན་ལུགས་སོགས་ཆ་མང
བྱེད་ལས་དོ་མཉམ་སྨྲ་བས་ལོ་ཙཱ་ལ་ཚད་རིམ་གཉིས་བཏོན་ཡོད་དེ། “བྱེད་ནུས་དོ་མཉམ”སྟེ་ཚད་རིམ་ཆེས་དམའ་བའི་ལོ་ཙཱ་དང་། “བྱེད་ནུས་དོ་མཉམ”གྱི་རྨང་གཞིའི་སྟེང“རྣམ་པ་དོ་མཉམ”ཡོང་བར་བྱེད་པའི་ཚད་རིམ་ཆེས་མཐོ་བའི་ལོ་ཙཱ་བཅས་གཉིས་ཡོད་པ་ལས། མ་ཡིག་གི་བརྗོད་དོན་ལེགས་པར་བསྐྱར་མཚོན་བ