མཁན་པོ་ཆོས་ཀྱི་བདུད་རྩི་མྱ་ངན་ལས་འདས།
ས་སྲོས་ཀྱི་དམར་མདངས་རི་རྩེ་དག་ལ་ཁྲག་ལྟར་བྲན་པའི་ཡུལ་ཁམས་ཤིག་ཏུ། འབྲོག་ཁྱི་སྟག་འདྲ་བ་ལྔ་དྲུག་ཅིག་གིས་ཁ་རླངས་སྐྱ་ཆིལ་ཆིལ་གྱིས་བུ་མོ་གཞོན་ནུ་མ་ཞིག་གི་རྗེས་སུ་རིང་འདེད་དང་ཐུང་འདེད་བྱེད། མིག་ལྤགས་རླུགས་ཏེ་ལམ་ཡང་མི་རིག་པའི་ཁྱི་གཞན་ཞིག་གིས་ཀྱང་རུས་པ་དཀར་སངས་ཤིག་འཆའ་ཞིང་ལྡད། འདི་ནི་དོན་དངོས་མིན་པར་རི་མོ་སྟེ། ཞིབ་ཏུ་རེག་ཚེ་ད་དུང་ཚོན་ཆུ་ཡང་བསྲད་མི་འདུག་ཅིང་། ཐད་ཀར་བཤད་ན། འདི་ནི་སྐར་མ་སྐྱིད་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་གསར་ཤོས་ཡིན། སྐར་མ་སྐྱིད་ནི། ཁྱི་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་ཞིག་ཡིན་པས། ཁོ་མོ་ཁྱི་ཉམས་རི་མོར་འབྲི་བ་དང་། ཁྱི་གཟུགས་པར་དུ་ལེན་པར་ཧ་ཅང་དགའ། ཡིན་ནའང་ཚེ་རིང་ཉི་མ་སོགས་ཀྱིས་སྐར་མ་སྐྱིད་ལ་མཚང་མིང་ཞིག་བཏགས་ཡོད། “ཁྱི་མོ”ཞེས་པའོ།། མིང་འདི་ཐོགས་དོན་ནི་མོའི་ཆེད་ལས་དང་འབྲེལ་བ་མེད་པར་མོའི་དགའ་ཕྱོགས་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་འདྲ། ཅི་ལ་ཞེ་ན། མོ་རང་ཕོ་མོ་མཐུན་འཇུག་གི་ལས་ལ་ཡང་ཙམ་དང་སྲེད་ཙམ་ཡོད་པས་ཏེ། འབྲོག་པ་ཚོས་བུད་མེད་ལུས་མི་ཐུབ་པའི་རིགས་ལ་གནའ་ཞིག་ནས་ཀྱང“ཁྱི་མོ”ཞེས་འབོད་དཔེ། འབྲོག་པར་རྒྱུས་ཡོད་ཤོས་ནི་ཁྱི་རང་ཡིན་པས། “ཁྱི་མོ་གཅིག་གིས་ཁྱི་ཕོ་བཅུ་གྲངས་རེ་དང་དུ་ལེན”ཞེས་པ་བདེན་ཡང་སྲིད་དོ།། འོན་ཀྱང་ངས་བསམས་ན། སྐར་མ་སྐྱིད་ཀྱི་དགའ་ཕྱོགས་དེ་དགའ་ཕྱོགས་རྐྱང་བ་ཞིག་ཀྱང་མིན་པར་ཁོ་མོའི་ཆུང་དུས་ཀྱི་སློབ་གསོ་ལའང་ཐུག་ཡོད་པར་སེམས། མོ་རང་ནུབ་ཕྱོགས་ནས་འཚར་ལོངས་བྱུང་ཞིང་ནུབ་ལུགས་ཀྱི་བག་ཆགས་མཐུག་ཙམ་མཆིས་པས་སོ།། ནུབ་ཀྱི་འདོད་པ་རྒྱ་ཡན་དེ་སོགས་ལ་རིག་གཞུང་གི་རྒྱབ་རྩ་ཡང་ཡོད་པར་གྲགས། དུས་རབས་གོང་མ་གོང་མ་ཞིག་གི་སྐབས་ལ་སྨན་པ་གྲགས་ཅན་ཞིག་གིས“འཁྲེང་མདུད”ཅེས་པའི་ཐོག་ནས་མ་བུའི་བར་དུའང་འདོད་ཞེན་རིགས་ཤིག་གབ་སྦས་སུ་ཡོད་ལུགས་རྩལ་འདོན་བྱས་མྱོང་ཟེར། གཅིག་ཏུ་ན། ལྟ་གྲུབ་དེ་འདྲའི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་ཀྱང“ནུབ་ཀྱི་བུ་མོ་ཁུ་བ་འཐུང་མ”སོགས་བྱུང་བ་ཡིན་ལས་ཆེ་ཨང་། གང་ལྟར་ངས་བལྟས་ན། ང་ཚོས་སྐར་མ་སྐྱིད་ལ“ཁྱི་མོ”ཞེས་བཤུང་དགོས་དོན་ཅི་ཡང་མི་འདུག་འདོད།གོང་གི་རི་མོ་དེ་ནི། སྐར་མ་སྐྱིད་ཁམས་ཀྱི“ཁྱི་ལུང”ཞེས་པར་སོང་སྟེ་ཕྱིར་ཐོན་མ་ཐག་བྲིས་ཤིང་། མཚོན་དོན་ཤིན་ཏུ་མང་བའི་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན་ཟེར་རོ།། སྐར་མ་སྐྱིད་ཀྱིས་ང་ལ“ཁྱི་ལུང”གི་སྐོར་ནས་ཞིབ་ཏུ་མོལ་མྱོང་མོད། ངས་ཕལ་མོ་ཆེ་ཞིག་བརྗེད་ཟིན། མཁན་པོ་ཆོས་ཀྱི་བདུད་རྩི་ཟེར་བས་ཁྱི་ལྡོམ་དག་གི་ལྟོགས་སྐོམ་ལ་མ་བཟོད་ནས་ཐུགས་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོས་ཁྱི་ལྡོམ་ཡོད་ཚད་མཉམ་དུ་བསྡུས་ཏེ་ལུང་པ་ཞིག་ཏུ་བསྐོངས། ཁོང་སྐུ་ངོ་མས་ཁྱི་ལྟོ་ཡང་བླུད་ཅིང་། ཁྱི་རྣམས་ཀྱིས་གཞན་ལ་མི་འཚེ་བའི་ཆེད་དུ་ལུང་པའི་མཐའ་རུ་ལྕགས་རི་མཐོ་ལ་བརྩན་པའང་བཟོས། ཁྱི་དང་ཁྱི་མོ་འདུས་པ་ལས་ཁྱི་ཕྲུག་ཀྱང་གྲངས་མེད་འཕེལ་བས། མཁན་པོའི་འགན་འཁུར་ལྕི་ནས་ལྕི་རུ་གྱུར་ཅིང་། ཁོང་གིས“ཁྱི་གསོ་བ་འདི་འཚང་རྒྱ་བ་ལས་དཀའ་བ་འདྲ”ཞེས་ཐུགས་ཞུམ་པའི་གསུང་ངག་ཡང་ཡང་ཤོར་སྐད། དེ་ཡང་གླགས་ཤིག་ལ་བསྟུན་ནས་རྐུན་ཇག་འགའ་ཞིག་གིས་སྐས་ལ་བརྟེན་ནས་ལྕགས་རི་བརྒལ། སྦྲིད་སྨན་བྱིན་ནས་ཁྱི་ཆེན་ཉི་ཤུ་ལྷག་བརྐུས་ཤིང་ནང་ལོགས་སུ་བཙོང་། དེ་ལ་མཁན་པོས“མི་ལ་ངོ་ཚ་མེད་ན་ཁྱི་རེད”ཅེས་ཚིག་རྩུབ་ཐོག་མ་གསུངས་ཤིང་། དེ་མ་ཐག་ཕྱིར་བཅོས་ཀྱི་ཆོ་གས་འགྱོད་ཚངས་ཀྱང་བྱས་སོ།། སྟོན་ལོ་ཤག་ཤག་ཏུ་འབབ་པའི་ཕྱི་དྲོ་ཞིག་ལ། སེམས་ཅན་གྱི་བསོད་ནམས་ཀྱིས་མ་ཐེག་པའམ་རྐྱེན་ཅི་རིགས་པའི་དབང་གིས། མཁན་པོ་ཆོས་ཀྱི་བདུད་རྩི་ལ་ཁྱི་ནད་ཕོག་པའི་ཚུལ་གྱིས་སྐུ་མྱ་ངན་ལས་འདས། དེ་ནས་བཟུང་ཁྱི་རྣམས་ལ་ཁྱི་ལྟོ་རྨང་ནས་ཆད། ཁྱི་ཚོ་བཀྲེན་དྲགས་པའི་དབང་གིས་ཕན་ཚུན་ཟ་རེས་བྱས། དེ་བས། བརླ་ཡ་མེད་པའི་ཁྱི་དང་། སོག་པ་རུལ་བའི་ཁྱི། རྒྱུ་མ་ཐང་ལ་འདྲུད་པའི་ཁྱི་སོགས་ཇེ་མང་ནས་ཇེ་མང་དུ་གྱུར། རྔ་མ་མེད་པའི་ཁྱི་ཡང་མང་བས་འབྲོག་པ་ཚོས“ཁྱི་ལ་རྔ་མ་མེད་ན་འདྲེ་ཡིན”ཞེས་ལྷག་ཏུ་འཛེམས། སྐབས་ཤིག་ལ། མཁན་པོའི་སློབ་ཕྲུག་དགེ་བཟང་ཞེས་པས་མཁན་པོའི་མགོ་རྣ་དང་ལ་རྒྱ་ལ་བསམས་ཏེ་སོ་སོར་ཅི་ཡོད་ཀྱི་རྩམ་པ་དང་བག་ཕྱེ་ཁྱི་ལྟོ་རུ་བཅོས་ཤིང་འགྱིག་ཟོ་སྔོན་པོ་ཞིག་ཏུ་བཅུག དེ་ལ་ཐག་པས་དྲིལ་ཏེ་རྒྱབ་ལ་ཁུར། མ་ཎི་དབྱངས་ལ་གྱེར་བཞིན་ཁྱི་ལུང་གི་ལྕགས་རིར་བརྟོལ། འོན་ཀྱང་ཁྱི་ལྟོའི་ཁ་གཅོད་ཙམ་ཡང་ལེན་དབང་མ་བྱིན་པར་ཁྱི་ཚོགས་ཀྱིས་དགེ་བཟང་ཁྱུར་མིད་དུ་ཟོས། ཤུལ་དུ་ལུས་པ་ནི་ཕྲེང་བ་ཐར་ཐོར་དང་། གཟན་ཤམ་གྱི་ཚལ་བུ་དམ་དུམ་མོ།། དེ་ལའང་འབྲོག་པ་ཚོས“ཁྱི་ནི་ངོ་མ་ཁྱི་རེད”ཅེས་དང“ཁྱི་དང་དཔོན་པོར་བློ་མ་གཏོད་ཅེས་པ་བདེན་པ་རེད”ཟེར་ནས་མགོ་བོ་འཕྲེད་དུ་གཡུག་གིན་ཡོད་པ། འབྲོག་པ་རྣམས་ལ་ཁག་ཀྱང་མི་འདུག་སྟེ། ཁྱི་མོ་ཞིག་གིས་བཙས་མ་ཐག་པའི་རང་གི་ཁྱི་ཕྲུག་ཀྱང་ཞིམ་མདོག་ཁ་པོས་ཟོས་ཞེས་ཐོས་སོ།། སྐར་མ་སྐྱིད་ཀྱིས་ང་ལ“ཁྱི་ལུང”གི་ཕྱོགས་ནས་འདི་ལས་ཀྱང་མང་བ་ཞིག་སྤྲོས་ཡོད་པ་ནི་གདོན་མི་ཟ་མོད། དུས་དེར་ངའི་རོ་ཏན་ཏན་ར་བཟི་ཡོད་པས། སྒྲོས་འདི་ཙམ་ལའང་ཆད་ལྷག་བྱུང་ཡོད་པ་ཁོ་ཐག་ཡིན་ནོ།། ད་ཚོད་སྐར་མ་སྐྱིད་ལ་ཆམ་པ་ཛ་དྲག་ཅན་དེ་ཕོག་ནས་གྲང་འདར་རྒྱག་གིན་འདུག་ཅིང་། མོ་ན་རེ། “ན་ཟུག་ཆེ་དྲགས་ཏེ་རུས་ཚིགས་བར་དུ་གྲིས་རྒྱག་གིན་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་རེད”ཟེར། ངས་བསྟན་བཤིག་ཚ་པོས“ཁྱོད་ཀྱི་རུས་ཚིགས་བར་ལ་གྲིས་བརྒྱབ་མྱོང་ངམ”ཞེས་ལབ་པ་ན། མོ་དགོད་ཞོར་དུ“ཁྱོད་འདི་ད། ང་ལ་ཁ་སང་ནང་བཞིན་ཕར་ཕྱིན་གྱི་སྐོར་ཞིག་ཤོད་དང”ཞེས་ནན་གྱིས་བསྐུལ། ངས་ཁོ་མོར“ཡུམ་སྲས་བཅུ་བདུན་གྱི་སྐོར་བཤད་ན་ཇི་འདྲ་རེད”ཅེས་དྲིས་པར། མོས“དེ་ནི་བུད་མེད་བྱིས་པ་མང་པོ་ཅན་ཞིག་གི་གཏམ་རྒྱུད་ཨེ་རེད”ཅེས་ཤེས་བཞིན་དུ་སྙད་རྐོ་བར་བྱེད་དོ།། ཚེ་རིང་ཉི་མ་སོགས་ཀྱིས་རྟག་པར“སྐར་མ་སྐྱིད་ནི‘འཐེན་ན་ཆོག’པའི་བུད་མེད་ཀྱི་གྲས་རེད། ཁྱི་མོ་དེ”ཞེས་ལབ་རྐྱང་བྱེད་མོད། ངའི་སྣང་བ་ཞིག་ལ“ཁྱི་མོ”ཡིན་པ་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་གང་དེས“ཁྱི་ཕོ”མང་པོ་དང་དུ་བླངས་པ་ནས་བརྗོད་དགོས་པས་ན། ཁྱི་ཡིན་པ་འདྲ་འདྲ་རེད་ཨང་སྙམ་ཁར། ང་རང་ཉིད་ཀྱང་མི་རིང་བར་ཁྱི་རུ་འགྱུར་རམ་མི་འགྱུར་ཞེས་སོམ་ཉིར་ཚུད་དོ།། ད་ཆར། དོན་དངོས་ཀྱི་རི་རྩེའི་དམར་མདངས་ཀྱང་ཧྲིལ་གྱིས་ཟད་ནས་ས་གཞི་ཕལ་ཆེར་སྨག་གིས་ཟིན་ལ། སྐར་མ་སྣ་ཚོགས་ཤར་བྱུང་བ་དང་ལྷན་དུ། སྐར་མ་སྐྱིད་ཀྱིས་ཉལ་ཐུལ་མགོ་ལ་འཐེན་ཙམ་གྱིས“མཁན་པོ་ཆོས་ཀྱི་བདུད་རྩི་ཚང་ལ་སྡོམ་པ་ཡོད་སྲིད་དམ”ཟེར། ངས་དེའི་ལན་དུ་བོད་མཁས་པའི་གསུང་གི“སྔོན་པོ་ཏོག”དང་། མེ་ཏོག་ལམ་ལ་བགྲོད་པར་མ་བྱས་ཤིང་། །གཞོན་ནུའི་བརླ་ཡི་འཁྲི་ཤིང་མ་བསྲུབས་ལ། །ཡལ་འདབ་ལྔ་པའང་ངལ་བར་བྱས་མིན་པར། །དྲན་པའི་ཀ་ཆེན་འགྱེལ་འདིས་སྣང་བ་སྐྱོ། །ཞེས་པ་སོགས་ལུང་དུ་དྲངས་ཤིང་། མེ་ཏོག་ལམ་ནི་ཁྱོད་ཀྱི་ལུས་སྟེང་ན་ཡོད་ཅིང་།གཞོན་ནུའི་བརླ་ཡི་འཁྲི་ཤིང་གིས་ནི་གྲྭ་རྟ་དང་། ཡལ་འདབ་ལྔ་པས་ནི་ལག་གཡེམ་བསྟན་ཏོ་ཞེས་རགས་ཙམ་བཀྲལ་རྗེས། ཁྱི་ངན་ཞིག་གི་ཟོལ་གྱིས་མོ་རང་བསྲུངས་ཏེ་ནམ་ཡང་གསལ་སློང་བྱས་སོ།།