ཡ་ཐོག་གི་མིའི་རིགས་ཀྱིས་རང་བྱུང་ཁམས་སུ་འཚོ་བ་རོལ་བའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་དུ་རྡོ་ཆས་དང་རུས་ཆས། དབྱུག་པ་སོགས་བཀོད་སྤྱོད་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་རི་དྭགས་བརྔོན་པ་དང་། རི་དྭགས་ཀྱི་པགས་པས་གོན་པ་བཟོ་བ། མེ་བཀོད་སྤྱོད་བྱེད་ཤེས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཟས་རིགས་སྣ་ཚོགས་གཡོ་བསྐོལ་བྱེད་པ།
ང་ཚོས་རིག་གནས་གང་ཞིག་གི་ཁུངས་དང་རྩ་བ་བཙལ་ན་དངོས་ཡོད་ལས་འདས་པའི་ལྐོག་གྱུར་གྱི་གནས་ཤིག་ཡིན་པ་སྟེ། མིའི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་འཕེལ་བའི་ཆོས་ཉིད་ཀྱིས་ཐག་བཅད་པ་ཞིག་རེད། འཇིག་རྟེན་གྱི་ཆོས་ཉིད་ལ་ངོས་འཛིན་ཟབ་མོ་མ་ཐོབ་པའི་གནའ་མི་རྣམས་ཀྱིས་ཉི་ཟླ་སྐར་གསུམ་དང་ཉི་
སློབ་དཔོན་ཆེན་མོ་ཁ་སྒང་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་མཆོག་ནི། སྤྱི་ལོ1956ལོར་མཚོ་སྔོན་ཐུན་ཏེ་རྫོང་ཁ་སྒང་སྡེ་བར་སྐྱེས་། ད་ལྟ་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་རིག་གནས་སློབ་གླིང་གི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་དང༌འབུམ་རམས་པ་དང་རབ་འབྱམས་པའི་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མའི་མཛུབ་སྟོ
པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ཚང་གི་དད་པ་བརྟན་པོ་དང་། མི་རིགས་ལ་དགའ་བ། ཏང་ལ་བློ་དཀར་བ། སྒྲུབ་ཕོད་པ། མང་ཚོགས་ཀྱི་ཆེད་དུ་སྐད་ཆ་བཤད་ཕོད་པའི་སྙིང་སྟོབས་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་དགོས། —པན་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བ་མཆོག་སྐུ་འཁྲུངས་ནས་ལོ་འཁོར་བརྒྱད་ཅུ་ལོན་པ་དང་དགོངས་པ་རྫོགས་ནས་ལོ་འཁོར
ནང་དོན་གནད་བསྡུས། གཡང་ནི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་སུ་གནས་པའི་ཐུན་མིན་གྱི་སྣང་ཚུལ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། གཡང་འགུགས་པའི་ཚིག་གམ་གཏམ་ཡང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོར་ལྡན། འདིར་གཡང་དང་འབྲེལ་ཏེ་བོད་ཀྱི་ཆོས་ལུགས་ཆོ་ག་དང་ཡུལ་སྲོལ་ཁག་ཅིག་རང་བློས་གང་དཔོག་གིས་ངོ་སྤྲོད་ཀྱི་ཚུལ་དུ་གླེང་ཡོད།
དེ་ཡང་གནའ་བོའི་རྒྱ་གར་ཡུལ་དུ་སྒྲ་གཞུང་ཆེན་པོ་བཅུ་བྱུང་ཞིང་། དེ་དག་ནི་ཨིནྡྲ་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ་དང་། བེ་ཤ་ལི་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། ཤ་ཀོོ་ཊ་ཡ་ན་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། པཱ་ཎི་ནི་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། སུ་མནྟ་བྷ་དྲ་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། པ་ཏཉྫ་ལི་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། མ་ནུ་ཛནྡྲ་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ། ཙནྡྲ་པ་བྱཱ་ཀ་ར་ཎ་བཅས་སྒྲ་མདོ་ཆེན་པ
ཞང་ཞུང་གི་གྲགས་ཆེ་བའི་རྒྱལ་རབས་བཅོ་བརྒྱད་ཀྱི་ཐོག་མ་ཁྲི་ཝེར་གསེར་གྱི་བྱ་རུ་ཅན་དུ་གྲགས་པ་དེའི་རྒྱལ་ས་ནི། གངས་ཆེན་པོ་ཏི་སེའི་མདུན། རི་སྤོས་ངད་ལྡན་གྱི་རྩ་བ། མཚོ་མུ་ལེ་ཁྱུད་ཀྱི་ཉེ་འགྲམ། ག་ལྗང་གཡུ་ལོ་རྫོང་མཁར་ཞེས་བྱ་བ་དེ་ཡིན་ཞིང་རྒྱལ་པོ་འདི་ནི་གཤེན་རབ
དམངས་སྲོལ་ཞེས་པ་འདིར་དབྱིན་ཇིའི་མཁས་པ་ཐང་མོ་སིས། "དམངས་སྲོལ་ཞེས་པ་ནི་མི་ཀུན་པོའི་ཁྲོད་དུ་ཡོངས་ཁྱབ་ཏུ་སྤེལ་བཞིན་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་དད་མོས་དང་། ངག་རྒྱུན། གོམས་སྲོལ། གདོད་མའི་དུས་ཀྱི་སྤྱོད་ཚུལ། གོམས་སྲོལ། དམངས་གླུ། གཏམ་དཔེ"སོགས་ཡིན་ཞེས་པ་དང་། ཡ
བོད་ཁམས་སྤྱི་ལ་ཁྱབ་པའི་གནས་ལྔ་རིག་པའི་ནང་ཚན་བཟོ་རིག་འདི་ལ་གཙོ་ཕལ་གཉིས་ལས། སྐུ་གསུང་ཐུགས་རྟེན་བཞེངས་པའི་རིག་པ་གཙོ་བོ་དང་བཟོ་སྦྱང་བཅོ་བརྒྱད་ཀྱི་རིག་པ་དག་ཕལ་བ་ཡིན། བོད་རང་ཉིད་ཀྱི་བཟོ་རིག་འདི། གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོའི་གོང་རོལ་བོད་གདོད་མའི་སྐབས་ནས་བཟོ་རིག་པ་གཙོ་
ཡ་ཐོག་གི་མིའི་རིགས་ཀྱིས་རང་བྱུང་ཁམས་སུ་འཚོ་བ་རོལ་བའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་དུ་རྡོ་ཆས་དང་རུས་ཆས། དབྱུག་པ་སོགས་བཀོད་སྤྱོད་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་རི་དྭགས་བརྔོན་པ་དང་། རི་དྭགས་ཀྱི་པགས་པས་གོན་པ་བཟོ་བ། མེ་བཀོད་སྤྱོད་བྱེད་ཤེས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཟས་རིགས་སྣ་ཚོགས་གཡོ་བསྐོལ་བྱེད་པ།
ཁམས་བྲག་མགོ་རྫོང་རྡོའི་རོ་སྒམ་རིག་གནས་ལ་ཅུང་ཙམ་དཔྱད་པ།1982ལོར་པེ་ཅིན་གནའ་རྫས་རྟོག་ཞིབ་མཁས་པས་བྲག་མགོ་རྫོང་མཁའ་གཉའ་ཤང་རྫིག་ར་བྱ་འཁོར་བྲག་དུང་དུ་ལོ་ངོ་ཁྲི་ལྔ་སྔོན་གྱི་གནའ་བོའི་མིའི་རིགས་ཀྱི་མགོ་རུས་རྙེད།(ད་ལྟ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་ཉར་ཚགས་བྱས་ཡོད།)1983ལོའི་ཟླ7པའི་ནང་
གཅིག གཅིག་གྱུར་གྱི་བོད་བཙན་པོ་རྒྱལ་རབས་ཆགས་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན།སྤྱི་ལོ629ལོར་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་གཅིག་གྱུར་གྱི་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་བཙུགས་ཤིང་།ཁོང་གི་སྐུ་རིང་ལ་བོད་ཆེན་པོ་གཅིག་གྱུར་བྱས་པ་ནི་ཁོང་ཉིད་ཙམ་གྱི་མཛད་རྗེས་ཤིག་མིན་པར་རང་རྒྱུ་སྔ་མ་ཡབ་མྱེས་གོང་མས་གོང་མ་
དང་པོ། སོག་ཡུལ་དུ་ནང་བསྟན་གྱི་དབུ་བརྙེས་ཚུལ། བོད་ནས་སོག་ཡུལ་དུ་དམ་པའི་ཆོས་དར་བའི་ཚུལ་ལ་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་ཚང་མ་མགྲིན་གཅིག་དབྱངས་གཅིག་ཡིན། སུམ་པའི་ཆོས་འབྱུང་དུ“སོག་ཡུལ་དུ་དམ་པའི་ཆོས་དར་བའི་དུས་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ཧན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་རབས་ལྔ་པའི་ནང་ཧོར་གྱི་རྫས་ཁྲ
མཚན་གྱི་ཡེ་གེ་བེེ་ཌཱུརྱ་ཡི་མདངས། ། ཡིད་ལ་ཐང་ཅིག་ཙམ་ཞིག་བཀོད་པས་ཀྱང་། ། སྲིད་པའི་རིམས་ནད་མཐའ་དག་གཞིལ་བའི་སྨན། །ཅི་དགའ་འཇོ་བའི་དྲང་སྲོང་སྨན་པའི་མཆོག །རྩིས་ཀྱི་ཡོལ་གོ་གྲུ་བཞིའི་ཐང་ཡངས་པོར། །ངོ་མཚར་རི་མོའི་རྣམ་འགྱུར་ངོམ་ཙམ་གྱིས། །གནམ་ས་གོ་ལའི་ལྐོག་གྱུར་གནད་ར
དང་པོ། གནད་དོན་གླེང་བ། སྤྱིར་སྐུང་ཡིག་ནི་སྒྲ་སྦྱོར་ཡི་གེ་ཁོ་ནར་མངའ་བའི་ཡི་གེ་བསྡུ་ལུགས་ཤིག་སྟེ། མཚོན་བྱའི་ཡི་གེའི་དོན་མི་འགྱུར་བར་ཡི་གེའི་འབྲུ་ཉུང་དུ་བསྡུ་བ་ཅན་ཞིག་ཡིན་ལ། སྐད་རིགས་སོ་སོའི་རང་སྟེང་གི་ཁྱད་ཆོས་ལྟར་དེའི་སྒྲ་ལ་འགྱུར་བ་དང་མི་འགྱུར་བ་གཉིས་ཀ
དང་པོ། སོག་ཡུལ་དུ་ནང་བསྟན་གྱི་དབུ་བརྙེས་ཚུལ། བོད་ནས་སོག་ཡུལ་དུ་དམ་པའི་ཆོས་དར་བའི་ཚུལ་ལ་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་ཚང་མ་མགྲིན་གཅིག་དབྱངས་གཅིག་ཡིན། སུམ་པའི་ཆོས་འབྱུང་དུ“སོག་ཡུལ་དུ་དམ་པའི་ཆོས་དར་བའི་དུས་ནི་རྒྱ་ནག་གི་ཧན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་དུས་རབས་ལྔ་པའི་ནང་ཧོར་གྱི་རྫས་ཁྲ
གང་འདུལ་གསེར་ལྡན་བུ་མོའི་ལྟོ་བ་རུ།།སོ་རིག་རིག་བྱེད་འོད་ཀྱི་འཁྱུད་པ་ན།།ཀུན་ཕན་ཁྱེ་འུའི་རོལ་བ་འབུམ་འཆར་བར།།བྱེད་པོ་ཟླ་མེད་དྲང་སྲོང་ཁྱོད་ཀྱིས་སྐྱོངས།། འདིར་སྔ་མོ་ཞིག་ནས་དོགས་གནས་ཀྱི་དྲི་བ་མང་པོ་འབྱོར་བས། གབ་ཚིག་དང་། ཁེད་གཉིས་ཀྱི་ཁྱད་པར་མདོ་ཙམ་བརྗོད་པ་
ནང་དོན་གནད་བསྡུས། བོད་ཀྱི་སྐར་རྩིས་རིག་པའི་ཁུངས་དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་རྒྱུད་སྟོན་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་ཤིང་ཤམྦྷ་ལའི་ཆོས་རྒྱལ་རིགས་ལྡན་རྣམས་ལ་བརྒྱུད་ཚུལ། རྒྱ་གར་འཕགས་ཡུལ་དུ་དུས་འཁོར་དར་ཚུལ་དང་བོད་གངས་ཅན་གྱི་ཡུལ་དུ་དུས་འཁོར་གྱི་རྒྱུད་བསྒྱུར་ཚུལ། རིམ་བྱ
ཁང་དཀར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐལ་བཟང་། ཉི་ཧོང་། ༄༅།།ཡུལ་གང་དང་གང་དུ་ཆོས་ལུགས་གསར་པ་གང་འདྲ་ཞིག་འགོ་ཚུགས་ཀྱང་དེའི་གོང་གི་ཡུལ་དེའི་གོམས་གཤིས་སམ་ཆོས་ལུགས་ཀྱིས་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པ་དང་དེ་དང་ངེས་པར་འབྲེལ་བ་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་བཤད་ཆོག དེར་བརྟེན་སྐབས་འདིར་ནང་པའི་ཆོས་དང་རིག་གཞུང
ཏུན་ཧོང་བྱ་བའི་མིང་འདི་མི་རིགས་གང་གི་སྐད་ཡིན་པའི་ཐད་ཏུན་ཧོང་རིག་པའི་མཁས་པ་རྣམས་ཞལ་མི་མཐུན་ཏེ། མང་བོ་ཞིག་གིས་ཏུན་ཧོང་ནི་རྒྱ་སྐད་ཡིན་པར་བཤད།
དཔྱད་རྩོམ་འདིར་རང་རེའི་བོད་ཀྱི་བརྡ་སྤྲོད་ཀྱི་གཞུང་འགྲེལ་རྣམས་སུ་ར་བཏགས་ཀྱི་གྲངས་ངེས་ཅི་ཙམ་ཡོད་པ་སོ་སོའི་གཞུང་དང་གུང་བསྒྲིགས་ནས་མཐར་ཆགས་སུ་བཀྲམས་ཏེ་བཞེད་ཚུལ་དག་གི་ཐུན་མོང་དང་ཐུན་མིན་གྱི་ཆར་དཔྱད་པ་བཏང་ཡོད།
དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་ཨ་མདོའི་ས་ཁུལ་འགའི་ཡུལ་སྐད་ཁྲོད་དུ་མིང་གི་སྐབས་སུ་རྗེས་འཇུག་ག་དང་ཡང་འཇུག་ས་ཁོ་ནའི་རྗེས་སུ་ཡོད་པའི་པ་སྒྲ་དེ་དཔའ(hwa)ཡི་སྒྲ་དང་། ཤ(xha)སྒྲ། ག(kwa)སྒྲ་སོགས་སུ་འགྱུར་བ་དང་། རྗེས་འཇུག་གཞན་དག་དང་བྱ་ཚིག་གི་སྐབས་སུ་གོང་གསལ་གྱི་སྒྲ་དེ་ལྟར་མི་
རྩོམ་འདིར་སྐྱེས་རབས་རྣམ་ཐར་འདི་གཉིས་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་དང་། སྒྲིག་གཞི། རྗོད་བྱེད་ཚིག་སྦྱོར་བཅས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་དང་ཁྱད་པར་ཅུང་ཟད་བརྗོད་ཡོད།
དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཡིག་ཡིག་ཆ་དང་བོད་ཀྱི་རྡོ་རིང་ཡི་གེ་ཁ་ཤས་གཞིར་བཟུང་ནས་ཞེ་ཚིག་གི་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་ཞིབ་ཕྲ་དང་དབྱེ་བ། ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱང་འབའ་ཞིག་ཡོད་པ་སོགས་རྒྱུ་ཆ་ཁུངས་དག་རྣམས་གཞིར་བཟུང་ནས་དཔྱད་པ་བཏང་ཡོད།
རྒྱ་གར་ནི་ཆོས་ལུགས་དང་སྙན་ངག་གི་ཕ་ས་ཡིན་པར་མ་ཟད། འཛམ་བུའི་གླིང་གི་སྒྲུང་གི་འབྱུང་ཁུངས་ཀྱང་ཡིན།