བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད་མངོན་པའི་གུ་གེ་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཡུལ་ནི། རགས་པའི་དབང་དུ་བྱས་ན་བོད་ཡུལ་སྟོད་སྨད་བར་གསུམ་ཞེས་གྲགས་པའི་སྟོད་མངའ་རིས་ཀྱི་སའི་ལྟེ་བ་ཡིན།
ས་མིང་གིས་ལོ་རྒྱུས་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་ཁྲོད་དེ་སྔའི་ཡིག་ཚང་ནང་གི་ས་མིང་དག་ད་ལྟའི་ཡུལ་དངོས་ཀྱི་ས་མིང་ལ་ཐོད་གཏུགས་ཐུབ་ཚེ་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་རྙིང་ནང་གི་ས་ཆ་དེ་དག་ད་ལྟའི་གནས་ཡུལ་གང་དུ་ཡིན་པར་ཤེས་རྟོགས་བྱ་ནུས་ལ། ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་ནང་གི་ས་མིང་ལ་བརྟེན་ནས་གནའ་བོའི་ཡུལ་ལུང་
དེ་ཡང་ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆར་གསལ་བའི་ཆེས་གནའ་བོའི་རྒྱལ་ཕྲན་སིལ་མའི་ཁོངས། ཡུལ་བྱང་ཀའ་སྣམ་བརྒྱད་ཅེས་གསལ་བོ་ཡོད།
བོད་མི་རིགས་ཀྱི་སྐྱེ་ཁམས་རིག་གནས་དེ་གནའ་སྔ་མོའི་དུས་ནས་དར་ཡོད་པ་དང་སྤྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་དུས་རབས༢༠པ་ནས་དུས་རབས༨པའི་བར་གྲུབ་ཟིན་ཡོད།
དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་དུ་འདར་ལོ་ཙཱ་བའི་དབྱངས་ཅན་བྱཱ་ཀ་ར་ཎའི་འགྲེལ་བ་གསལ་ལྡན་དང་མཁན་ཆེན་ཁྲོ་རུ་ཚེ་རྣམ་མཆོག་གི་དབྱངས་ཅན་སྒྲ་མདོའི་འགྲེལ་བ་གཉིས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་རྩོམ་བསྒྱུར་གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གསལ་སྟོན་དང་། ཁྱད་པར་དུ་བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་ལས་སྒྲ་མཚམས་སྦྱོར་ལྔ་བའི་ནང་ཚན་དབྱ
དཔྱད་རྩོམ་འདིར། ལྗོངས་ཞིང་ལྔའི་མཉམ་བསྒྲིགས་སློབ་དེབ་(སློབ་ཆུང་ལོ་རིམ་བཞི་བའི་སྐད་ཡིག་སྟོད་ཆ)སོགས་སུ། དེ་རིང་སང་ཉིན་གནངས་ཉིན། གཞེས་ཉིན་དགུ་ཉིན་བཅུ་ཉིན། དེ་རིང་ཁ་སང་ཁེ་ཉིན། གཞེ་ཉིན་དགུ་ཉིན་བཅུ་ཉིན། ད་ལོ་སང་ལོ་གནངས་ལོ་དགུ་ལོ་བཅུ་ལོ། ད་ལོ་ན་ནིང་གཞེ་ནིང་དགུ་ན
ལོ་གསར་ཚེས་བཅོ་ལྔར་སླེབས་ལ་ཉེ་སྐབས། སྐུ་འབུམ་དགོན་པའི་མེ་ཏོག་མཆོད་པ་གླིང་གི་ལྷ་བཟོ་རྣམས་ལས་ལ་བྲེལ་འགོ་ཚུགས། ཁ་བ་ཆེན་པོ་བབས་པས་གནམ་གཤིས་ཧ་ཅང་འཁྱགས་པ་དང་། ལྷ་བཟོ་ཚོས་དྲོད་ཚད་གོར་ཐིག་ལ་ཉེ་བའི་འོག་བཟོ་གྲྭ་ནས་བྲེལ་འཚུབ་ངང་མེ་ཏོག་མཆོད་པ་བཞེངས།
སྤྱིར་མིའི་རིགས་ཀྱིས་འཇིག་རྟེན་ཤེས་རྟོགས་དང་ཤེས་བྱ་གསར་སྐྲུན་བྱ་དགོས་ན་ཕྱི་རོལ་ཡུལ་དང་ནང་ཡུལ་ཅན་ལ་ཞིབ་འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱ་དགོས་སྙམ། མི་སུ་ཞིག་ཡིན་རུང་ཤེས་བྱ་གསར་རྟོགས་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་གཟུར་མེད། སྐྱོན་བྲལ། ཡང་དག་གི་ལམ་ལ་འཇུག་པར་འབད་བརྩོན་བྱ་རྒྱུ་ཡང་འཇིག་རྟེ
1720 ལོར་རྒྱལ་དབང་བསྐལ་བཟང་རྒྱ་མཚོ་པོ་ཏ་ལ་རུ་རྒྱལ་བ་གོང་མའི་གསེར་ཁྲིར་འཁོད་པ་དང་། 1721 ལོར་གོང་མའི་བཀའ་བཞིན་ཁང་ཆེན་པ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་བོར་པའི་སིའི་ཆོ་ལོ་དང་སྦྲགས་བོད་ཀྱི་བཀའ་བློན་གཙོ་བོ་དང་། ང་ཕོད་པ་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་བོར་པའི་སིའི་ཆོ་ལོ་དང་བཀའ་བློན་གྱི་ལས་རོགས། ལུ
དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་གི་དུས་ནི་བོད་ཀྱི་སྲིད་ལུགས་ལ་འགྱུར་ལྡོག་མང་ཙམ་བྱུང་བའི་དུས་ཤིག་དང་། སྲིད་དོན་རིག་གནས་རྙོག་འཛིང་ཅན་དང་འགྱུར་བག་ཅན། ཟིང་ལྷོང་ཅན། འགལ་འཐབ་ཅན་གྱི་དུས་སྐབས་ཤིག་ཡིན། དུས་སྐབས་དེའི་སྲིད་ལུགས་ལ་འགྱུར་བ་ཆེན་པོ་རིམ་མཐུད་དུ་བྱུང་བ་ནི། ཐོག་མའི་བོད་སོག
རྩོམ་འདིར་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་ནང་འཇམ་མགོན་ས་སྐྱ་པཎྜི་ཏས་མཛད་པའི་ང་བརྒྱད་མ་དང་།དུས་རབས་བཅོ་ལྔ་པར་གསེར་མདོག་པཎ་ཆེན་ཤཱཀྱ་མཆོག་ལྡན་གྱིས་མཛད་པའི་ང་བརྒྱད་མ་གཉིས་སོ་སོར་དུས་ནམ་ཞིག་ལ་ཇི་ལྟར་མཛད་པའི་ཚུལ་དང་།དེ་གཉིས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་བཅས་ཀྱི་ཐད་ནས་དཔྱད་ཞིབ་ཅུང་ཟད་བྱས་ཡ
རྩོམ་འདིར་ཆོས་ལུགས་མིའི་རིགས་རིག་པ་དང་ལྷ་རབས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་ཞིབ་འཇུག་གི་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ། བོན་གྱི་སྲིད་པ་སྒོང་གྲོལ་གྱི་ལྷ་རབས་ལས་གཟེ་མ་དགུ་ཇི་ལྟར་བྱུང་ཚུལ་དང་། གཟེ་མ་དགུའི་སྣང་བརྙན་དང་རྟགས་མཚན། དགོན་སྡེ། འཆམ་ཡིག སྟངས་སྟབས་བཅས་ལ་འཛོམས་པའི་ཁྱད་ཆོས། སྒོས
སྤྱིར་ཐང་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་ཐུན་ཏེན་ཞེས་བྱ་བ་ནི་རྒྱའི་གནའ་རབས་ཀྱི་སྒྲིག་སྲོལ་སྣ་ཚོགས་བཅོས་བསྒྱུར་གཏན་འབེབ་ཀྱི་བརྒྱུད་རིམ་ཞིབ་པར་བཀོད་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་གྲགས་ཅན་ཞིག་ཡིན།
རྩོམ་འདིར་བོད་དང་འཛམ་གླིང་ཡུལ་གྲུ་གཞན་དག་གི་རྗེ་ལ་སྔ་བ་བྱུང་འཕེལ་དང་འབྲེལ་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ། ད་དུང་ད་སྔའི་བོད་ཀྱི་གནའ་རྫས་དཔྱད་འབྲས་བཅས་ལ་གཞིར་བཅོལ་ནས་“རྗེ་ལ་སྔ་བ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་”ཞེས་པའི་ཚིག་འདིའི་གོ་དོན་ལ་ཀློག་འགྲེལ་བྱས་ཡོད།
ཕག་གྲུའི་སྲིད་དབང་གི་དུས་སྐབས་ནི་དབུས་གཙང་ཁུལ་དུ་རྫོང་དང་གཞིས་ཁ་མང་དུ་བྱུང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དུས་མཚམས་ཤིག་ཡིན་པས། རྩོམ་ཡིག་འདིའི་ནང་ཐོག་མར་རྫོང་དང་གཞིས་ཁ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་སྐོར་རགས་ཙམ་བརྗོད་པ་དང་། དེ་རྗེས་ཕྱིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་ཁག་གི་ནང་དུ་རྫོང་ཆེན་བཅུ་
བོད་ཀྱི་སྒམ་ཆུང་། ཀུན་གྱིས་ཤེས་གསལ་ལྟར་བོད་ཡུལ་དུ་ས་གནས་གཞན་དང་འདྲ་བར་ཁྱིམ་ཆས་ཅ་ལག་བཟོ་བར་མཁོ་བའི་ཤིང་སྲ་མོའི་ནགས་ཚལ་སྟུག་པོ་མེད་མོད། ཡིན་ནའང་བོད་ལ་བཀོད་པ་ངོ་མཚར་བའི་ཁྱིམ་ཆས་བཟོ་བའི་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ལག་རྩལ་ཕུན་སུན་ཚོགས་པོ་ཡོད་པ་རེད།
དཔྱད་རྩོམ་འདིར་མདོ་སྨད་ཅེས་པའི་མིང་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་དུ་དུས་ནམ་ཞིག་ལ་བྱུང་བ་དང་། སྐབས་དེའི་ས་མིང་གི་ཁྱབ་ཁོངས་ག་འདྲ་ཡིན་པ། ཕྱིས་སུ་འགྱུར་བ་གང་འདྲ་བྱུང་སྟེ། མཐར་ཨ་མདོ་དང་ངོ་བོ་གཅིག་ཏུ་འདྲེས་ཚུལ་སོགས་ལ་དཔྱད་པ་བཏང་ཡོད།
དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་ནང་བོད་བྱང་ཕྱོགས་ཀྱི་བྲག་བརྐོས་རི་མོ་ལས་གནམ་མཚོའི་མཐའ་འཁོར་གྱི་ཕུག་པ་ཁག་ནང་འཁོད་པའི་བོད་ཡིག་ཡིག་འབྲུ་ཨའི་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་བགྱིས་པའི་དཔྱད་འབྲས་ཁག་གཉིས་ནང་གི་ནོར་འཁྲུལ་ལྟ་བ་ལ་སུན་འབྱིན་དགག་རྒྱག་དང་། བོན་གཞུང་བསྟན་བཅོས་ཁག་ལ་གཞི་བཅོལ་ནས་བྲག་བརྐ
རྩོམ་འདིར་བཙན་པོ་དོན་གྲུབ་རྒྱ་མཚོའི་མཚན་ཟུར་གྱི་བཙན་པོ་ཞེས་པའི་ཐོགས་དོན་ལས་འཕྲོས་ཏེ། ཁོང་རྒྱལ་དབང་མཆོག་གི་བཀས་མདོ་སྨད་དུ་ཕེབས་ནས་སེམས་ཉིད་དང་། སྐུ་འབུམ་དང་། དགོན་ལུང་བཅས་ཀྱི་ཚོགས་ཆེན་ཁྲི་ལ་བཞུགས་ཤིང་། སྒོས་སུ་འབྲུ་གུ་དང་། གསེར་ཁོག་གམ་བཙན་པོ་དགོན་གཉིས་ཕྱག་
སེང་གོ་རུས་རྒྱུད་ནི་བོད་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་ལ་མཛད་རྗེས་ཆེ་བའི་རུས་རྒྱུད་རྙིང་བ་ཞིག་ཡིན། རུས་རྒྱུད་འདི་ལས་མཆེད་པའི་མི་ལྔས་སོ་སོའི་རང་ཉིད་ཀྱི་དཔའ་མཛངས་ལ་བརྟེན་ནས་སྔ་ཕྱིར་བོད་བཙན་པོའི་ཁབ་ལ་བྱས་རྗེས་མི་དམན་པ་ཞིག་བཞག་ཡོད། འོན་ཏེ་ཕྱིས་ཀྱི་ཡིག་ཚང་ཁག་ཏུ་དེའི་སྐོར་འ
སློབ་དཔོན་དབང་ཕྱུག་སྡེ་ཕྱོགས་གླང་གི་སློབ་མ་ཡིན་པ་དང་། ཆོས་གྲགས་ཀྱི་བླ་མ་ཡིན་པ། དབང་ཕྱུག་སྡེས་རྟགས་ཀྱི་ཚུལ་དྲུག་ཏུ་འདོད་པ། ལུང་འགལ་དྲུག་བསྟན་པའི་ཕྱོགས་སྔ་མ་དབང་ཕྱུག་སྡེ་ཡིན་པ་སོགས་བོད་ཀྱི་ཚད་མའི་སློབ་གཉེར་བ་དག་གི་སེམས་སུ་གཏན་འཇགས་ལྟ་བུར་གྱུར་ཡོད།
གློ་བོ་དང་དོལ་པོའི་ཕྱོགས་འདི་གནའ་བོའི་དུས་སུ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་ཁྱབ་ཁོངས་དང་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་རིམ་བྱུང་གི་མངའ་ཁོངས་དངོས་གཙང་ཡིན་པའི་སྟེང་། བལ་པོའི་མངའ་ཞབས་སུ་བསྡད་རྗེས་ཀྱང་སྟོད་མངའ་རིས་ཕྱོགས་དང་འབྲེལ་ལམ་མང་ཙམ་བྱུང་སྟེ་དུས་ད་ལྟ་ལ་ཐུག དེ་སྔ་ཡུལ་འདིར་བོན་གྱི་ཤེ
རྩོམ་ཡིག་འདིའི་ནང་དུ་རྩོམ་པ་པོས་སྡེ་དགེ་གླིང་ཚང་གི་པར་མ་དང་། བོད་ལྗོངས་ཀྱི་པར་མ་ལྷ་གླིང་གབ་ཙེ་དགུ་སྐོར་ཞེས་པའི་པར་མ་མི་འདྲ་གཉིས་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་དང་རྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལ་གཤིབ་བསྡུར་བྱས་ནས་དེ་གཉིས་ཀྱི་ཐུན་མོང་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཆ་ལ་དཔྱད་པ་བྱས་འདུག
གསར་དུ་རྙེད་པའི་བོད་ཀྱི་དཔེ་རྙིང་ཕྱག་བྲིས་མ་《ཆོས་འབྱུང་གསལ་བྱེད་དམིག་ཐུར་གྱི་འགྲེལ་པ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགསྷོ་》ཞེས་པ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་ནས་བཅུ་གཉིས་པའི་བར་གྱི་གནའ་དཔེ་ཞིག་ཡིན་ལ། འདིར་དཔེ་རྙིང་འདིའི་བརྗོད་བྱ་དང་མཛད་དུས། མ་ཕྱི་སོགས་ཡིག་ཚང་རིག་པའི་ལམ་ནས་ངོ་སྤྲོད་གང
དཔྱད་རྩོམ་འདིར་བོད་ཀྱི་གནའ་བོའི་སྒྱུར་གཞུང་སྒྲ་སྦྱོར་བམ་པོ་གཉིས་པ་གཏན་ལ་ཕབ་པ་དེས་སྐབས་དེའི་སམ་བོད་ཡིག་སྒྱུར་གཞུང་ལུགས་ལ་མཛུབ་ཁྲིད་ཀྱི་ནུས་པ་གལ་ཆེན་ཐོན་ཡོད་པ་མ་ཟད། ཕྱིས་བོད་ཀྱི་རྒྱ་བོད་ཡིག་སྒྱུར་གྱི་ལག་ལེན་དངོས་ཀྱི་ནང་ལའང་བྱེད་ནུས་ཆེན་པོ་ཐོན་ཚུལ་སྐོར་གླེང་